เทคโนโลยีการแพทย์ ECMO หัวใจ-ปอดเทียม พัฒนาชีวิตการรักษาผู้ป่วย

15 Dec 2022

เทคโนโลยี ECMO ซึ่งเป็นขั้นตอนพิเศษที่จะช่วยแทนหัวใจและปอดในเวลาที่อวัยวะอ่อนแอ โดย ECMO นั้นไม่ได้ทำหน้าที่รักษา แต่ช่วยให้อวัยวะเหล่านี้ได้พักผ่อน

CR.Freepik

เทคโนโลยี ECMO (Extracorporeal Membrane Oxygenation) มาใช้รักษาผู้ป่วย ซึ่งทำงานคล้ายกับเครื่องที่ใช้สำหรับการผ่าตัดหัวใจ (Open – Heart Surgery) ซึ่งผู้ป่วยจะต้องใช้เครื่องเพียงไม่กี่ชั่วโมง แต่เครื่อง ECMO อาจต้องใช้ถึงหลายสัปดาห์

CR.Freepik

ECMO ทำงานคล้ายกับเครื่องบายพาสหัวใจ-ปอดที่ใช้ในการผ่าตัดหัวใจแบบเปิด สูบฉีดออกซิเจนในเลือดของผู้ป่วยออกนอกร่างกาย ทำให้หัวใจและปอดได้พักผ่อน เมื่อคุณเชื่อมต่อกับ ECMO เลือดจะไหลผ่านท่อไปยังปอดเทียมในเครื่องที่เพิ่มออกซิเจนและนำคาร์บอนไดออกไซด์ออก จากนั้นเลือดจะอุ่นขึ้นตามอุณหภูมิของร่างกายและสูบฉีดกลับเข้าสู่ร่างกายของคุณ

ที่มา : ucsfhealth.org

เป้าหมายของ ECMO คืออะไร

การที่ ECMO ช่วยทดแทนการใช้งานของอวัยวะที่มีปัญหา เช่น หัวใจหรือปอด อวัยวะเหล่านี้จึงมีเวลาพักฟื้น
ECMO จะใช้เฉพาะหลังจากได้ใช้มาตรการทางการแพทย์อื่น ๆ แล้ว เมื่อหัวใจและ/หรือ ปอดได้หายเป็นปกติแล้วจะไม่ต้องใช้เครื่อง ECMO อาจใช้เวลาไม่กี่วันหรือหลายสัปดาห์ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล

ข่าวที่เกี่ยวข้อง :

ECMO ใช้งานอย่างไร

ใส่ Cannulas (ท่อพลาสติก) เข้าไปในหลอดเลือดแดงหรือหลอดเลือดดำตรงคอหรือขาหนีบ แพทย์ ECMO จะตัดสินใจว่า Cannula นั้นควรจะใส่ด้วยการผ่าตัดหรือแบบลวด Cannula จะช่วยให้เลือดออกจากร่างกาย ผ่านวงจร ECMO ซึ่งจะทำหน้าที่เพิ่มออกซิเจนและลดคาร์บอนไดออกไซด์ ผู้ป่วยจึงต้องใส่ Cannula 2 ชึ้น

ภาวะเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นเมื่อใช้เครื่อง ECMO

มีโอกาสเกิดเลือดออก เนื่องจากการให้ยาเพื่อป้องกันเลือดแข็งตัวในท่อทางเดินเลือด

มีการติดเชื้อบริเวณแผลที่ทำการใส่ท่อทางเดินเลือด

ปัญหาเกี่ยวกับการให้เลือด ซึ่งขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคลที่ได้รับเลือดจากเครื่อง ECMO

เกิดลิ่มเลือดหรือฟองอากาศในท่อทางเดินเลือด ในช่องหัวใจ หรือในปอดเทียม

เพิ่มโอกาสการเกิด stroke ถ้ามีลิ่มเลือดในหัวใจช่องซ้าย

ในผู้ป่วยที่ใส่ ECMO อาจพบภาวะไตทำงานบกพร่องร่วมด้วย

ผู้ป่วยบางรายอาจเกิดเลือดไปเลี้ยงบริเวณขาไม่เพียงพอจนทำให้เกิดภาวะขาดเลือด ซึ่งแพทย์ป้องกันได้โดยการใส่สายนำเลือดเล็กๆ ส่งเลือดไปขาข้างนั้น (distal perfusion)

ที่มา : bangkokhospital.com

ชนิดของ ECMO มีกี่แบบ?

ECMO มี 3 แบบวงจร

Veno – arterial ECMO (VA – ECMO): ช่วยในการแลกเปลี่ยนก๊าซและสนับสนุนการไหลเวียนของโลหิต ในขณะที่เลือดนั้นถูกสูบจากเส้นเลือดดำสู่เส้นเลือดแดง ระบบนี้จะสนับสนุนหัวใจและปอด เช่นเดียวกับระบบที่ใช้ในห้องปฏิบัติการสำหรับการผ่าตัดหัวใจ

Veno – venous (VV – ECMO): ช่วยในการแลกเปลี่ยนก๊าซ เลือดจะถูกดูดออกจากเส้นเลือดดำและสูบกลับเข้าไปอีกครั้ง ระบบนี้จะใช้ได้กับปอดเท่านั้น

Arterio – venous ECMO (AV – ECMO): ช่วยในการแลกเปลี่ยนก๊าซโดยการใช้แรงดันของเลือดเพื่อที่จะสูบเลือดจากเส้นเลือดดำสู่เส้นเลือดแดง

จุดบ่งชี้ที่ผู้ป่วยควรใช้ ECMO

VA – ECMO จะใช้ในผู้ป่วยที่มี Refractory Cardiogenic Shock ที่มีโรคหัวใจที่มีโอกาสหายสนิท (Reversible Heart Condition) ยังสามารถใช้เป็นสะพานเชื่อมต่อกับอุปกรณ์ Ventricular Assist Device (VAD) หรือการปลูกถ่ายหัวใจ
อัตราการรอดของผู้ป่วยที่ใช้ VA – ECMO อยู่ระหว่าง 30 – 50% ตามสาเหตุที่ก่อให้เกิดโรคหัวใจต่าง ๆ

ด้วยเทคโนโลยีในปัจจุบันและผลพิสูจน์และผลประโยชน์ ECMO ที่ไม่แน่นอน ควรพิจารณาใช้ ECMO เมื่อการรักษามาตรฐานอื่น ๆ ล้มเหลว

ผู้ป่วยที่ไม่ควรใช้ ECMO

ผู้ป่วยที่มีความเสียหาย อวัยวะที่ไม่สามารถกู้คืน อวัยวะล้มเหลวหลายจุด มักจะไม่ได้รับประโยชน์จากการสนับสนุน ECMOโดยทั่วไปจะไม่แนะนำให้ใช้ในผู้ป่วยที่ไม่สามารถใส่สารกันเลือดแข็งตัวไว้ การรักษาด้วย ECMO ได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง แต่แนะนำให้มีผู้เชี่ยวชาญ ECMO คอยให้ข้อบ่งชี้ข้อห้ามในแต่ละกรณี

ภาวะแทรกซ้อน

อาการตกเลือด: ผู้ป่วยส่วนใหญ่จำเป็นต้องใส่สารกันเลือดแข็งตัวอย่างต่อเนื่องและผู้ป่วยมากกว่า 50% จะต้องเจอกับอาการตกเลือด

Thromboembolism (อุดตัน): การอุดตันในวงจร ECMO สามารถส่งผลกระทบต่อการทำงานของเครื่องสูบหรือเครื่องให้ออกซิเจน (Oxygenator) ใน VA – ECMO สามารถนำไปสู่โรคหลอดเลือดสมองหรือ Leg Ischemia (ขาขาดเลือด)

การจัดการเรื่อง ECMO จะรวมถึงการตรวจสอบเลือดเพื่อหาความสมดุลของเลือดที่แข็งตัวที่ดีที่สุด

ภาวะแทรกซ้อนติดเชื้ออาจจะเกี่ยวข้องกับ Indwelling Lines, Access Sites or Primary Pathology

หากวงจร ECMO ล้มเหลวหรือแตกอาจนำไปสู่ภาวะโรคหัวใจที่ร้ายแรง แต่เป็นเรื่องที่ไม่ปกติตราบใดที่ทุกองค์ประกอบมีความปลอดภัย

Cannula (ท่อพลาสติก) สามารถเป็นปัญหาได้หากหลุดหรืออยู่ในจุดที่ผิด จะมีผลต่อการไหลเวียนเลือดและประสิทธิภาพ ECMO

ควรมีพนักงานที่ได้รับการฝึกอบรมอยู่กับผู้ป่วยตลอดเวลา เพื่อตรวจสอบความสมบูรณ์ของวงจร ECMO อย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันปัญหาและตอบสนองทันทีในกรณีล้มเหลวเฉียบพลัน

อวัยวะที่ต้องดูแลระหว่างใช้เครื่อง ECMO

ระบบปอดและทางเดินหายใจ

ระบบหัวใจและหลอดเลือด

ระบบประสาท

ระบบไต

ระบบเลือด

ระบบการติดเชื้อ

ระบบน้ำ, เกลือแร่ และอาหาร

ECMO ควรใช้ที่ไหน

ควรมีทีมสหสาขาวิชาชีพนำโดย Specialized Cardiothoracic and Vascular Surgical Services และพนักงานควรผ่านการฝึกอบรมอย่างดี

เกณฑ์สำหรับการจัดการใช้ ECMO รวมถึงข้อบ่งชี้และข้อห้าม (Indications and Contraindications)

ระบบการขนส่งที่เหมาะสม

การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยมาที่โรงพยาบาลหัวใจกรุงเทพ

การติดต่อประสานงานอย่างมีประสิทธิภาพระหว่างผู้ส่งต่อผู้ป่วยกับโรงพยาบาลหัวใจกรุงเทพ

ผู้ป่วยอาจจะต้องใส่เครื่อง ECMO ก่อนเคลื่อนย้าย ถ้ามีอาการหนักและไม่คงที่ ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงระหว่างเคลื่อนย้ายน้อยอาจจะมาใส่เครื่อง ECMO เมื่อมาถึงโรงพยาบาลหัวใจกรุงเทพ

ECMO Team ประกอบด้วยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้าน ECMO นักเทคนิคผู้เชี่ยวชาญด้าน ECMO และพยาบาล

อัตราความสำเร็จหากใช้เทคโนโลยี ECMO ในการรักษา

ผลการรักษาขึ้นอยู่กับความเร็วในการตัดสินใจใช้เครื่อง ECMO ข้อมูลจาก Extracorporeal Life Support Organization (ELSO) พบว่า
ECMO สำหรับหัวใจ รอดชีวิตร้อยละ 50
ECMO สำหรับระบบหายใจ รอดชีวิตร้อยละ 60
Extracorporeal cardiopulmonary resuscitation (ECPR) รอดชีวิตร้อยละ 30

หากไม่ใช้เครื่อง ECMO จะเกิดอะไรขึ้น
ผู้ป่วยอาจเกิดภาวะสมองตายเนื่องจากขาดออกซิเจน และอาจเสียชีวิตได้เนื่องจากหัวใจและปอดไม่ทำงาน

ปัจจุบันมีโรงพยาบาลในประเทศไทย เริ่มใช้เทคโนโลยีนี้แล้ว เช่น โรงพยาบาลกรุงเทพ , โรงพยาบาลพญาไท และโรงพยาบาลชั้นนำอื่นๆอีกมากมาย