การรอดชีวิตของ 13 ชีวิตทีมหมูป่าในถ้ำหลวงฯ ทำให้ผู้คนทั่วโลกต่างดีใจ แต่ยังมีสมาชิกทีมหมูป่าบางคนยังคงติดอีกกับดักหนึ่ง ที่ยังไม่รู้ว่าจะจบลงอย่างไร นั่นก็คือ การต้องใช้ชีวิตเป็นคนไร้รัฐไร้สัญชาติ
เด็กชายอดุลย์ สามอ่อน วัย 14 ปี สมาชิกทีมหมูป่า กลายเป็นบุคคลที่ทั่วโลกประทับใจจากการใช้ภาษาอังกฤษตอบโต้นักดำน้ำอังกฤษที่เป็นค้นพบ 13 ชีวิตทีมหมูป่าเป็นครั้งแรกหลังติดอยู่ในถ้ำหลวง จ.เชียงราย มานานถึง 9 วัน
อดุลย์มีเชื้อสายชาติพันธ์ว้า พ่อแม่ของเขาพาเขาหนีภัยความขัดแย้งทางชาติพันธ์ในเมียนมาเข้ามาไทยตั้งแต่อายุ 6 ขวบ โดยพามาฝากอาศัยที่โบสถ์แห่งหนึ่งในอำเภอแม่สายด้วยความหวังว่าลูกของพวกเขาจะได้รับการศึกษาที่ดี จะได้มีชีวิตที่ดีกว่าพ่อแม่และไม่ต้องถูกเกณฑ์ไปเป็นนักรบของกองกำลังว้า
อดุลย์ในปัจจุบัน จึงมีสถานะเป็นเด็กไร้สัญชาติ ที่พูดได้ทั้งภาษาอังกฤษ ไทย เมียนมา จีนกลาง และภาษาท้องถิ่นของกลุ่มว้า เขาเป็นนักเรียนผลการเรียนดีเยี่ยมของโรงเรียนบ้านเวียงพาน การที่เขาทั้งเรียนดีกีฬาเด่น ทำให้เขาได้ทุนเรียนฟรีและไม่ต้องจ่ายค่าอาหารกลางวัน
ทั้งนี้ อำเภอแม่สาย ของจังหวัดเชียงราย ซึ่งมีพรมแดนติดเมียนมาและสปป.ลาว เป็นที่หลบภัยของชนกลุ่มน้อยหลากหลายกลุ่มที่ต่อสู้กับรัฐบาลเมียนมามาหลายทศวรรษ เฉพาะที่โรงเรียนบ้านเวียงพาน นักเรียนที่นี่ราว 20% นั้นเป็นเด็กไร้รัฐไร้สัญชาติ หรือไม่ก็เป็นเด็กกลุ่มชาติพันธ์
นายปุณณวิช เทพสุรินทร์ ครูใหญ่โรงเรียนบ้านเวียงพานบอกว่า
สถานะไร้สัญชาติทำให้อดุลย์ไม่มีเอกสารรับรองตัวตนจากชาติใดๆ แต่สิ่งนี้ทำให้เขากลายเป็นคนที่เข้มแข็ง และเด็กที่ไร้สัญชาติจะมีจิตวิญญาณของการเป็นนักสู้และผลักดันให้พวกเขากลายเป็นเด็กที่เก่งกว่าคนอื่นๆ ซึ่งอดุลย์คือหนึ่งในนั้น เขาเป็นเด็กที่เก่งยิ่งกว่าเก่ง
นอกจากอดุลย์แล้ว อีกสมาชิกทีมหมูป่าอีกสองคนที่เป็นเด็กไร้สัญชาติด้วย รวมไปถึงบุคคลสำคัญของทีมหมูป่า โค้ชเอก เอกพล จันทะวงศ์
โค้ชนพรัตน์ กันฑะวงษ์ กุนซือใหญ่หมูป่าอะคาเดมี่ ยืนยันกับสำนักข่าวเอเอฟพีว่าทั้งสี่คนนั้นเป็นบุคคลไร้สัญชาติจริง ซึ่งการได้สัญชาตินั้นเป็นความหวังที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของพวกเขา และทั้งสามคนกำลังอยู่ในกระบวนการยื่นขอสัญชาติอยู่
โค้ชนพรัตน์เล่าว่า ที่ผ่านมาเด็กไร้สัญชาติในทีมจะเผชิญปัญหาตลอดเวลาต้องออกไปเดินสายแข้งฟุตบอลนอกพื่นที่จังหวัดเชียงราย และดูเหมือนว่า พวกเขาก็จะไม่ได้ไปเที่ยวชมสโมสรแมนเชสเตอร์ ยูไนเต็ดตามคำเชิญด้วยเพราะไม่มีหนังสือเดินทาง รวมถึงโอกาสที่จะได้เป็นนักฟุตบอลอาชีพก็ยากมากเช่นกัน
เอเอฟพีรายงานว่า โค้ชเอกนั้นมีเชื้อสายไทลื้อ พ่อแม่ของเขาเสียชีวิตไปแล้วทำให้เขาต้องบวชเรียนอยู่กับวัดตั้งแต่เด็ก ภายหลังต้องสึกเพราะออกมาดูแลย่า ต่อมาได้เข้ามาร่วมเป็นโค้ชของทีมหมูป่าอะแคเดมี แต่การที่เขายังไม่ได้รับสัญชาติ ทำให้เขาไม่มีคุณสมบัติครบในการเป็นโค้ชเต็มตัว
หน่วยงานผู้ลี้ภัยของสหประชาชาติระบุว่าปัจจุบัน มีบุคคลไร้สัญชาติอาศัยอยู่ในไทยราว 480,000 ชีวิต ส่วนใหญ่เป็นผู้ที่หนีความขัดแย้งทางชาติพันธ์ในเมียนมาเข้ามาในไทย การที่ไม่มีสิทธิใดๆ คุ้มครองตามกฎหมาย ทำให้คนเหล่านี้มักตกเป็นเหยื่อของกระบวนการค้ามนุษย์ รวมถึงการเป็นแรงงานต่างด้าวผิดกฎหมาย ซึ่งเอมเนสตี้ อินเทอร์เนชั่นแนล ประจำประเทศไทย ระบุว่าเหตุการณ์ที่ถ้ำหลวงช่วยจุดประกายความหวังว่าอาจจะทำให้รัฐบาลไทยตื่นตัวและยอมเปลี่ยนนโยบายเรื่องบุคคลไร้สัญชาติได้
ไม่ว่าจะเป็นเด็กไร้สัญชาติหรือเด็กไทย พวกเขาก็คือเด็กเหมือนกัน ชื่นชอบเที่ยวเล่น ทำกิจกรรมกลางแจ้งและท่องเที่ยวไปด้วยกัน