หมอแล็บแพนด้า ไขข้องใจ สาเหตุที่อาจทำให้ห้องแล็บ รพ.ยะลา รายงานผลผิดพลาด

วันที่ 5 พ.ค. 63 เพจเฟซบุ๊ก หมอแล็บแพนด้า ได้ออกมาโพสต์ข้อความถึงกรณีพบผู้ป่วยเข้าข่ายส่อติดเชื้อโควิด 19 ใน อ.ยะหา จ.ยะลา ระบุว่า

ได้อ่านข่าวว่าที่ยะลาแล้ว พอบอกว่าผลแล็บผิด ผมตกใจเล็กน้อยแต่ตกใจไม่แรง เพราะเข้าใจว่ากระบวนการตรวจมันต้องใช้ความชำนาญมากๆ แต่ถ้าเราทำตามมาตรฐานสากลแล้ว จะไม่มีอะไรผิดพลาดเลย

เวลาที่เราบอกว่าผลแล็บผิด เขาจะวิเคราะห์ความผิดพลาดซึ่งอาจเกิดได้จาก 3 ขั้นตอน ดังนี้ครับ

1. Pre-analytic หรือขั้นตอนก่อนตรวจแล็บ

เช่น การเก็บตัวอย่างจากโพรงจมูกและลำคอไม่ถูกต้องตามหลักการ ไม่เปลี่ยนถุงมือ ทำความสะอาดไม่ดี เขียนชื่อสลับกัน

2. Analytic หรือขั้นตอนการตรวจแล็บ

ซึ่งการตรวจแล็บนั้นในการตรวจ PCR หรือการตรวจเกี่ยวกับดีเอ็นเอ เป็นที่รู้กันว่ายุ่งยาก มีหลายขั้นตอน ทั้งขั้นตอนสกัดดีเอ็นเอ การเพิ่มจำนวนดีเอ็นเอ และการอ่านผล

ทุกขั้นตอนต้องระมัดระวังเป็นอย่างมาก เชื้อจะปนเปื้อนง่ายมากๆ จากหลอดที่เป็นลบหรือไม่มีเชื้อก็อาจจะทำให้ให้บวกได้ เพราะดีเอ็นเอมันกระจายไปตกหล่นใส่หลอดอื่นๆ

แต่เรามีตัวช่วยในการทำแล็บให้ถูกต้อง ซึ่งหัวใจของการตรวจแล็บก็คือน้ำยาควบคุม หรือที่เราเรียกว่าคอนโทรล มันแปลว่าแบบนี้ครับ

“น้ำยาควบคุม” คือตัวอย่างที่เรารู้อยู่แล้วว่าผลมันเป็นยังไง จะมีน้ำยาที่ให้ผลบวก และน้ำยาที่ให้ลบ ถ้าน้ำยาที่เรารู้ผลล่วงหน้าอยู่แล้วเนี่ย เครื่องมันยังแปลผลไม่ถูก เราห้ามรายงานผลการตรวจเด็ดขาด คอนโทรลลบกลับกลายเป็นบวก จากบวกกลายเป็นลบ ให้ถือว่าผลการตรวจทั้งชุดนั้น เสียทั้งหมด

3. Post-analytic หรือขั้นตอนหลังการตรวจแล็บ

เช่น ตรวจถูกแต่รายงานผลผิด โอกาสผิดพลาดเกิดได้ทุกขั้นตอน แต่หากโรงพยาบาลได้ทำตามระบบมาตรฐานแล้ว ก็คงไม่มีอะไรน่ากังวลใจ

ส่วนกรณีของห้องแล็บ จ.ยะลา ผมเพิ่งได้อ่านเฟซของ นพ.สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ ผอ.รพ.จะนะ จ.สงขลา ซึ่งหมอโพสต์เฟซบุ๊กตอนหนึ่งว่า

"เหตุที่ห้องแล็บ รพ.ยะลา รายงานผลเป็นบวกนั้น เป็นความผิดพลาดทางเทคนิค เข้าใจว่าเกิดจากการปนเปื้อนของไวรัสโควิดในระบบเครื่องตรวจ RT- PCR ทั้งนี้ ในการตรวจพบว่า หลอดที่เป็นน้ำไม่มีตัวเชื้อ ที่เป็นตัว control (No Template Control) ซึ่งในการเดินเครื่อง PCR ทุกรอบก็ต้องมีการ control ด้วย NTC เสมอ นั้น ที่แล็บยะลาผลการทดสอบของ NTC เป็นบวกด้วย ซึ่งบอกถึงการปนเปื้อน จึงทำให้ไม่อาจตัดสินได้ว่า ผลการตรวจนั้นเป็นผลบวกจริง (true positive) หรือ ผลบวกลวง (false positive) จึงต้องตรวจใหม่ทั้งหมด"

ถ้าหมอสุภัทรโพสต์เป็นข้อเท็จจริง แปลง่ายๆว่า ผิดขั้นตอนที่ 2 หรือขี้นตอนตรวจแล็บนั่นเอง

แต่ก็น่าแปลกใจ ถ้าคอนโทรลลบกลายเป็นบวก ทางแล็บก็ไม่น่าจะรายงานผลออกมาสู่สาธารณชนได้ ต้องตรวจแล็บใหม่ทั้งหมดนะครับ ยังไงก็ตามกรณีนี้จะรู้ว่าถูกหรือผิด ให้รอยืนยันจากแล็บที่ 3 จากกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ที่กรุงเทพฯอีกที

เป็นกำลังใจให้ทุกฝ่ายนะครับ