“ความในใจ” ของ “มีชัย ฤชุพันธุ์” ประธาน กรธ. ใน “บันทึกไว้กันลืม”

กรธ.ทั้งหมด เห็นตรงกันว่า เพื่อเป็นการบันทึกเรื่องราว ความทรงจำ ประสบการณ์ต่างๆ ในการทำหน้าที่ กรธ.แต่ละคนไว้ใน "ความในใจของคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ 2560" ฟังนายมีชัย ฤชุพันธ์ ในฐานะประธานร่างฯ เล่าว่า

** เหตุผลทำไมต้องเป็น “กรธ.”

“มีความจำเป็นอย่างยิ่ง ที่ไม่อาจหลีกเลี่ยง เพื่อประโยชน์ของประเทศชาติ” คือเหตุผลที่พล.อ.ประยุทธ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ให้กับนายมีชัย  ที่ได้บันทึกไว้ว่า “ผมถามท่านว่า มีความจำเป็นขนาดไหนที่ผมจะต้องไปทำ” เป็นคำถามเมื่อครั้งนายกฯเชิญไปพบเมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2558 เพื่อขอให้ไปนั่งเป็นประธาน กรธ. นั่นคือคำตอบ

“เมื่อท่านตอบเช่นนี้ ผมก็หมดทางเลี่ยง เพราะเมื่อเป็นความจำเป็นเพื่อประโยชน์ของประเทศ ในฐานะคนไทยผมจะปฏิเสธได้อย่างไร ที่มีความรู้เป็นตัวเป็นตนอยู่ทุกวันนี้ก็ได้อาศัยทุนรัฐบาลไปเล่าเรียนมา บุญคุณนั้นผูกพันอยู่ชั่วชีวิตที่จะต้องตอบแทนต่อแผ่นดิน”

เคราะห์กรรมที่หวั่นๆ อยู่ในใจจึงกลายเป็นจริง ตั้งแต่เมื่อครั้งได้ยินชื่อของตัวเอง เป็นหนึ่งที่จะต้องร่างรัฐธรรมนูญ หลังจากมีการปฏิวัติของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ 22 พ.ค.2557

** เป้าหมาย-วิธีการ

เมื่อตกลงกันแล้ว พล.อ.ประยุทธ์ให้รายชื่อบุคคลที่สมควรเป็นกรรมการมาให้แผ่นหนึ่ง ประกอบด้วยบุคคลจากหลากหลายสาขา ซึ่งรู้จักบ้างไม่รู้จักบ้าง แต่เมื่อดูภูมิหลังแล้วก็ไม่ขัดข้องใดๆ ส่วนที่ยังขาดอยู่ 3-4 ชื่อ นายกฯก็ให้ไปปรึกษากับผู้ใหญ่ 2-3 คน เมื่อแต่ละคนเสนอใครมา ตนก็ไม่ขัดข้อง แต่ที่เสนอๆ กันมานั้นยังขาดสายสื่อมวลชน นายมีชัยก็เสนอชื่อคนที่คิดว่าจะเป็นประโยชน์ต่อการทำงานไปเพียงคนเดียว (นายภัทระ คำพิทักษ์ จากหนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์) แล้วก็ตกลงตามนั้น

เมื่อลงมือทำงาน ด้วยความร่วมมือร่วมใจกันของกรธ.ทุกคน และเจ้าหน้าที่ทั้งที่สภา และจากสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา กรธ.จึงโชคดีที่ทำร่างเบื้องต้นแล้วเสร็จ วันที่ 29 ม.ค.2559 ใช่เวลาเพียง 3 เดือน

“เหตุที่เราสามารถทำงานได้เร็วแล้วเสร็จตรงตามกำหนด เพราะวิธีการทำงานที่อาจแตกต่างกับคนอื่น คือ ในการประชุมแทนที่ฝ่ายเลขานุการจะต้องเป็นผู้คอยแก้ไขร่างและจัดพิมพ์เพื่อแจกจ่าย ผมอาศัยความชำนาญการเคยเป็นเสมียนมาก่อน เป็นผู้จัดทำเสียเอง คอมพิวเตอร์ที่เป็นตัวศูนย์กลาง จึงอยู่ที่ผมเมื่อมีใครเสนอแนวคิดอะไรขึ้น ผมจะแปลงเป็นตัวร่างของมาตราที่เกี่ยวข้อง พิมพ์ขึ้นจอให้ทุกคนเห็นพร้อมกัน จากร่างเบื้องต้นจึงค่อยๆ ตบแต่ง วิเคราะห์ วิจารณ์และค่อยๆ ปรับแก้ไขไป บางครั้งเมื่อพิมพ์ออกมาดู แล้วคุยกันไม่กี่ประโยค ก็รู้ว่าไปไม่ได้ก็ลบทิ้งไป เรื่องใดเป็นที่ยุติ ก็จะปรากฎให้เห็นทั่วกันในทันทีไม่ต้องรอวันรุ่งขึ้น”

ในการประชุมทำงานของ กรธ. กรรมการจึงหลับไม่ได้ ใครเผลอหลับไป ตื่นมาอีกที อาจพบว่า เขาเดินหน้าไปหลายมาตราแล้วก็ได้

**หน้าชื่นรับทุกข้อเสนอแนะ-คำด่า

ถ้าใครอ่านรัฐธรรมนูญ 2560 อย่างละเอียดและเทียบเคียงกับรัฐธรรมนูญเก่าๆ จะเห็นว่า มีแนวคิด แนวทาง และหลักเกณฑ์ใหม่ๆ มากมาย ส่วนใหญ่ร่างขึ้นเพื่อแก้ไขปัญหาที่ได้รับรู้จากประชาชนและคนทั่วไปหรือจากการประสบพบเห็นของกรธ.หรือผู้ทื่ฝากบอกกันต่อๆมาโดยรวมแล้วไม่ว่าใครจะเสนอแนะอะไรแม้แต่พวกที่เสนอไปพร้อมกับด่าว่าเราก็ฟังเพียงแต่เราสกัดเอาแต่เฉพาะส่วนที่จะเป็นแนวคิดส่วนที่ด่าเราเราก็คืนเขาไป

แต่บางทีคำด่าว่าหรือคำกล่าวหานั้นก็เกิดประโยชน์เหมือนกัน เพราะเป็นความคิดในทางร้าย ที่เราไม่เคยคิดมาก่อนว่ามนุษย์จะคิดอย่างนั้นได้ เราก็ย้อนกลับไปเขียนให้ครอบคลุมถึง เพื่อขจัดสิ่งร้ายๆนั้นออกไป เรื่องใดที่เขียนไว้ในรัฐธรรมนูญไม่ได้ จะบันทึกไว้เพื่อนำไปเขียนไว้ในกฎหมายลูก

**เหตุผลต้องเป็น “บัตรใบเดียว”

…เมื่อตอนที่ กรธ.เริ่มคิดเรื่องคะแนนทุกคะแนนต้องมีความหมาย อันเป็นที่มาของ”บัตรใบเดียว”นำไปใช้คำนวณทั้งผู้สมัครรับเลือกตั้งในเขต และนำคะแนนนั้นมาใช้คำนวณ ส.ส.บัญชีรายชื่อ จำได้ว่าเมื่อเริ่มต้น นายประพันธ์ นัยโกวิท (อดีตกกต.) ไม่เห็นด้วยอย่างรุนแรงคุยเรื่องนี้กันหลายวันนายประพันธ์ก็ไม่เห็นด้วยแต่ค่อยๆอ่อนลงในที่สุดก็เห็นด้วยตนไม่รู้ว่าเห็นด้วยเพราะเห็นว่าคนอื่นๆเกือบทั้งหมดเห็นด้วยหรือเพราะเห็นด้วยจากการพูดคุยถึงประโยชน์ที่ประชาชนจะได้รับ

ท้ายที่สุดนายประพันธ์เป็นคนเดียวที่อธิบายเรื่องนี้ได้อย่างลึกซึ้งและละเอียด จะให้ไปโต้กับใครที่ไหนก็ได้ แถมยังสามารถอธิบายถึงวิธีคำนวณได้ราวกับ “รามานุจันท์” (นักคณิตศาสตร์เอกของโลกชาวอินเดียที่ยากจนและไม่จบปริญญา แต่มหาวิทยาล้ยเคมบริดจ์แห่งอังกฤษ ต้องเชิญไปร่วมทีมในสาขาวิชาคณิตศาสตร์)

** อยากเห็น”วุฒิสภา” โฉมใหม่

เรื่องที่มาของสมาชิกวุฒิสภาซึ่งเป็นเรื่องใหญ่ เรื่องหนึ่งนั้นเราไม่ได้คิดหลักลอบ หากแต่มีที่มาจากกรอบของรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว มาตรา 35  ที่ต้องการให้ประชาชนมีส่วนร่วมในทางการเมืองอย่างแท้จริง กรธ.เลยคิดว่า ทำไมไม่แปลงวุฒิสภาให้เป็น องค์กรที่สร้างความมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างมีนัยสำคัญ

เปลี่ยนวุฒิสภาให้เป็นสภาที่จะรับรู้ความต้องการหรือความเดือดร้อน หรือส่วนได้เสียของคนกลุ่มต่างๆ เพื่อให้ประชาชนทุกสาขาอาชีพได้เข้ามามีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างแท้จริงและความต้องการของเขาได้รับการพิจารณาอย่างจริงจัง ...นั่นจึงเป็นที่มาของวุฒิสภาที่จะมาจากประชาชนทุกหมู่เหล่า ทุกอาชีพ ทุกลักษณะ เป็นการรักษาประโยชน์ของคนทุกระดับชั้น

ที่จริงวุฒิสภาที่คิดสร้างนั้น คล้ายกับ “สภาสูง”ของอังกฤษ แต่สภาสูงนั้นเป็นการรักษาประโยชน์ของคนชนชั้นสูง ส่วนวุฒิสภาไทย เป็นการรักษาผลประโยชน์ของคนทุกระดับชั้น ให้ทุกภาคส่วนสามารถบอกเล่าความคับแค้น อุปสรรค และเสนอแนะแนวทางการแก้ไขในส่วนของเขาได้อย่างมีนัยสำคัญ ผู้ที่จะมาเป็นสมาชิกวุฒิสภาจึงมิใช่ผู้ทรงคุณวุฒิหรือผู้มีประสบการณ์ล้นฟ้าอีกต่อไป หากแต่เป็นผู้มาจากคนทุกหมู่เหล่าที่ประกอบอาชีพ มีคุณลักษณะเฉพาะ เพื่อจะสะท้อนถึงความต้องการของเขาอย่างแท้จริง

** วิชามาร วันลงประชามติ

กกต.กำหนดให้ 7 ส.ค.2559 เป็นวันออกเสียงประชามติ โดยประชาชนต้องลงมติ 2 เรื่องคือ 1.จะเห็นชอบด้วยกับร่างรัฐธรรมนูญหรือไม่ 2..จะเห็นชอบด้วยกับประเด็นเพิ่มเติมที่ สนช.กำหนดขึ้นหรือไม่

ใกล้ถึงวันลงประชามติ สองพรรคการเมืองใหญ่ ออกมาจับมือร่วมกันเพื่อบอกให้รู้ว่า ไม่ยอมรับร่างรัฐธรรมนูญนั้น บางคนออกมาบอกว่า เป็นรัฐธรรมนูญที่ล้าหลังยิ่งกว่าพม่าด้วยซ้ำไป ขณะเดียวกันก็มีมือดี ไม่รู้ว่าจากพรรคการเมืองใดหรือไม่ ใช้ช่องทางโซเชียลมีเดียบิดเบือด สาระสำคัญของรัฐธรรมนูญ ในแง่มุมต่างๆ กรธ.ต้องคอยออกมาชี้แจงแทบเป็นรายวัน บิดเบือกแม้กระทั่งสิทธิในบัตรทองเกี่ยวกับการรักษาว่า ได้ยกเลิกสิทธินั้นแล้ว ทั้งที่รัฐธรรมนูญได้ขยายความคุ้มครองออกไปมากกว่าเดิม ...นับว่าเป็นการใช้ “วิชามาร” อย่างที่เขาถนัด

ยิ่งมีการใช้วิชามารมากเท่าไร ยิ่งทำให้ กรธ.มั่นใจว่าการกำหนดคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามของบุคคลที่จะเข้ามาสู่วงการเมืองไว้อย่างเข้มงวด เป็นแนวคิดที่ถูกต้อง ทำให้กรธ.ทุกคนทุ่มเทสุดชีวิตที่จะชี้แจงให้ประชาชนได้ทราบความจริง

เมื่อใกล้ลงประชามติ มีข่าวหนาหูมีการสั่งให้ทหารลงคะแนน ไม่รับร่างรธน. ได้ยินแล้วก็กังวลใจ แต่ได้รับความกรุณาจากนายกฯ ออกมาแถลงว่า ท่านลงคะแนนรับร่างรนธ.และประเด็นเพิ่มเติม จึงค่อยสยบข่าวลือนั้น นายกฯยังสั่งการทีมโฆษกของรัฐบาลช่วยอำนวยความสะดวกจัดช่องทางให้กรธ.ออกมาพูดทางทีวีเพื่อชี้แจงข้อเท็จจริงต่างๆ สรุปสาระสำคัญของรธน.ให้ประชาชนทราบ

ที่สุดการลงประชามติ 7 ส.ค.2559 ปรากฎผู้มาออกเสียง 29,740,677 หรือร้อยละ 59.40 ของผู้มีสิทธิทั้งหมด 50 ล้านคน ผ่านความเห็นชอบในประเด็น 1 เห็น-ไม่เห็นชอบ ร่างรธน .16,820,402 เสียง   2.ประเด็นคำถามพ่วง 15,132,050 เสียงร้อยละ 58.07

ยอมรับว่า กรธ.ทุกคนดีใจ โล่งใจ เหมือนยกภูเขาออกจากอก

“นายกฯกรุณาส่งแจกันดอกไม้มาแสดงความยินดีกับกรธ. ทั้งที่เราน่าจะเป็นฝ่ายส่งดอกไปไปขอบคุณท่าน เพราะท่านมีส่วนช่วยอย่างมากในความสำเร็จนี้”