เจาะ "กฎเรือนจำ" เมื่อสังคมตั้งคำถาม กฎราชทัณฑ์เอื้อสิทธิพิเศษ "คุก VIP"

จากกรณีการกล่าวหาเรื่องการเอื้อประโยชน์และให้ "สิทธิพิเศษ" หรือ คุก VIP แก่ผู้ต้องขังกลุ่มทุนจีนเทาในเรือนจำพิเศษกรุงเทพมหานคร ได้จุดประเด็นให้เกิดคำถามสำคัญเกี่ยวกับ ธรรมาภิบาล และ การบังคับใช้กฎระเบียบอย่างเท่าเทียม ภายในระบบราชทัณฑ์ไทย

การทำความเข้าใจกฎเกณฑ์พื้นฐานของเรือนจำจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้เห็นภาพรวมของ มาตรฐานการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังที่ควรจะเป็น นับตั้งแต่ก้าวแรกที่พวกเขาเข้าสู่เรือนจำ

1. ขั้นตอนการรับเข้า มาตรฐานที่ต้องเคร่งครัด

เมื่อบุคคลถูกศาลพิพากษาและนำตัวเข้าสู่เรือนจำ เจ้าหน้าที่จะต้องดำเนินการตามขั้นตอนที่เข้มงวดเพื่อจัดระเบียบและจำแนกผู้ต้องขัง ซึ่งเป็นรากฐานของการควบคุมความปลอดภัย

• จัดทำทะเบียนประวัติผู้ต้องขังอย่างละเอียด เช่น ชื่อ-นามสกุล, หมายเลขประจำตัวประชาชน, และการบันทึกลายนิ้วมือหรือตำหนิรูปพรรณ เพื่อยืนยันตัวตนว่าเป็นบุคคลตามหมายศาล
• ตรวจสภาพร่างกายและจิตใจของผู้ต้องขัง เพื่อประเมินสุขภาพเบื้องต้นและป้องกันการคิดสั้น (Suicide Prevention) ซึ่งถือเป็นมาตรการความปลอดภัยที่สำคัญ
• ผู้ต้องขังจะถูกจำแนก ไปตามประเภทของคดีและความร้ายแรงของความผิด เพื่อกำหนดมาตรการควบคุมที่เหมาะสม โดยเฉพาะกลุ่มผู้ต้องขังที่กระทำความผิดใน คดีอุกฉกรรจ์ร้ายแรง คดียาเสพติด หรือคดีความรุนแรง จะถูกจัดให้อยู่ในแดนที่มีการเฝ้าระวังเข้มงวดเป็นพิเศษ

2. "คู่มือนักโทษ" แนวทางสู่ความปกติสุข

ข้อมูลจากทัณฑสถาน โรงพยาบาลราชทัณฑ์ ได้เผยแพร่ "คู่มือนักโทษ" ซึ่งเน้นย้ำถึงแนวทางปฏิบัติตนที่ถูกต้องเพื่อให้ผู้ถูกคุมขังสามารถใช้ชีวิตอยู่ในเรือนจำได้อย่างปกติสุขและปลอดภัย

สิ่งที่ควรทำ (เน้นการปรับตัวและการดูแลสุขภาพ)

• แจ้งโรคประจำตัวและยา : หากมีโรคประจำตัว ต้องแจ้งเจ้าหน้าที่ทันทีที่เข้าเรือนจำ และปรึกษาพยาบาลประจำเรือนจำเรื่องยาที่ต้องรับประทาน
• ดูแลสุขภาพและสร้างมิตร : พยายามดูแลรักษาสุขภาพให้แข็งแรงสมบูรณ์ และพยายามเป็น มิตรกับคนรอบข้าง ไม่ว่าจะเป็นเจ้าหน้าที่หรือผู้ต้องขังด้วยกัน เพื่อขอความช่วยเหลือเมื่อถึงคราวจำเป็น
• ใช้เวลาให้เป็นประโยชน์ : ควรใช้เวลาทุกนาทีภายในเรือนจำให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองและเตรียมพร้อมสำหรับการกลับคืนสู่สังคม

คำเตือน! สิ่งที่ไม่ควรทำ (ข้อห้ามและพฤติกรรมเสี่ยง)

ข้อห้ามเหล่านี้เป็นมาตรการสำคัญที่สุดในการรักษาความสงบเรียบร้อย ซึ่งการละเลยอาจนำไปสู่การลงโทษทางวินัยอย่างรุนแรง

• ห้ามฝ่าฝืนกฎเด็ดขาด : การฝ่าฝืนกฎระเบียบต่างๆ ของเรือนจำนำไปสู่การถูกลงโทษทางวินัย
• ห้ามทำตัวโดดเด่น : การวางตัวให้แตกต่างหรือโดดเด่นผิดไปจากผู้ต้องขังอื่น หรือ ใช้เงินฟุ่มเฟือยเต็มพิกัด ถือเป็นพฤติกรรมเสี่ยงที่อาจดึงดูดความสนใจและนำไปสู่การถูกรีดไถหรือรังแกได้ เนื่องจากเจ้าหน้าที่ไม่สามารถดูแลได้ตลอด 24 ชั่วโมง
• ห้ามใช้สารเสพติดหรือการพนัน : ห้ามใช้เป็นเครื่องมือคลายเครียด เพราะจะทำให้สถานการณ์ส่วนตัวของผู้ต้องขังเลวร้ายลง
• ชักชวนทำผิดระเบียบ : หากมีความคิดหรือถูกชักชวนให้กระทำผิดกฎระเบียบของเรือนจำ ต้องถูกลงโทษเช่นกัน

3. โทษทางวินัย กลไกควบคุมอำนาจรัฐ

หากมีการฝ่าฝืนกฎระเบียบ ผู้ต้องขังจะต้องเผชิญกับบทลงโทษทางวินัยตาม พระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ. 2560 และ กฎกระทรวงการดำเนินการทางวินัยผู้ต้องขัง พ.ศ. 2563

ฐานความผิดและอำนาจลงโทษ

• ฐานความผิด มาตรา 68 : "ผู้ต้องขังผู้ใดฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามคำสั่งของเจ้าพนักงานเรือนจำ ข้อบังคับเรือนจำหรือระเบียบกรมราชทัณฑ์ให้ถือว่าผู้ต้องขังผู้นั้นกระทำผิดวินัย"
• อำนาจสั่งลงโทษ : มาตรา 69 กำหนดประเภทของโทษทางวินัย 7 สถาน ที่ผู้บัญชาการเรือนจำมีอำนาจสั่งลงโทษได้

4. โทษทางวินัยมีอะไรบ้าง?

• ภาคทัณฑ์ เป็นการลงโทษที่แสดงให้เห็นว่าผู้ต้องขังกระทำผิด แต่ยังคงให้โอกาสอยู่
• งดการเลื่อนชั้น โดยมีกำหนดเวลา
• ลดชั้นของผู้ต้องขังลง เพื่อกระทบต่อสิทธิในการลดวันต้องโทษ
• ตัดสิทธิการเข้าเยี่ยมหรือติดต่อสื่อสาร ตามระยะเวลาที่กำหนด
• ตัดสิทธิประโยชน์ ที่กำหนดในกฎกระทรวง เช่น สิทธิในการซื้อสินค้า หรือการเข้าร่วมกิจกรรม
• ขังเดี่ยว (แยกขังไม่เกิน 30 วัน)
• ลดจำนวนวันที่ผู้ต้องขังจะได้รับการลดโทษ

เมื่อกฎราชทัณฑ์เอื้อสิทธิพิเศษ "คุก VIP"

บทบัญญัติและกฎระเบียบของราชทัณฑ์ไทยได้วางมาตรฐานและกลไกการควบคุมที่ชัดเจน ตั้งแต่ขั้นตอนการรับเข้า การจำแนก และบทลงโทษทางวินัยที่สามารถบังคับใช้ได้อย่างรุนแรงที่สุดคือ การขังเดี่ยว

อย่างไรก็ตาม กรณีการกล่าวหาเรื่องสิทธิพิเศษ "คุก VIP" และการลักลอบนำสิ่งอำนวยความสะดวกและบุคคลภายนอกเข้าเรือนจำ ได้สะท้อนถึงปัญหาเชิงโครงสร้างที่สำคัญ โดยเฉพาะ

1. ความล้มเหลวของการบังคับใช้กฎหมาย ที่พบสิ่งของต้องห้ามและสิทธิพิเศษขัดต่อกฎเกณฑ์พื้นฐาน
2. ปัญหาธรรมาภิบาลและความซื่อสัตย์ของเจ้าหน้าที่ในการเอื้อประโยชน์และลักลอบนำบุคคลภายนอกเข้าพื้นที่ควบคุมสูงสุด
3. ช่องโหว่ในการควบคุมอาชญากรข้ามชาติที่มีเงินทุนสูง สามารถใช้อำนาจเงินทำลายกฎระเบียบของเรือนจำได้

กฎระเบียบเหล่านี้เป็นเครื่องมือพื้นฐานในการจัดการเรือนจำให้เป็นไปตามหลักการและมาตรฐานความปลอดภัย ดังนั้น การตรวจสอบและกำกับดูแลให้กฎเกณฑ์เหล่านี้ถูกบังคับใช้อย่างเคร่งครัดและเท่าเทียมกันต่อผู้ต้องขังทุกคน จึงเป็นหัวใจสำคัญของการปฏิรูปและสร้างความเชื่อมั่นในกระบวนการยุติธรรมของประเทศ

อ้างอิงที่มา

• พระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ. 2560
• กฎกระทรวงการดำเนินการทางวินัยผู้ต้องขัง พ.ศ. 2563