บริษัทจีนเมินไทย? เดินหน้าขยายเหมืองแร่แรร์เอิร์ธในรัฐฉาน เสียงค้านไม่เป็นผล?

วันที่ 28 ต.ค. 68 มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ แถลงการณ์ เผยภาพดาวเทียมใหม่ล่าสุด แสดงให้เห็นว่าบริษัทรัฐวิสาหกิจจีนยังคงเดินหน้าขยายเหมืองแร่แรร์เอิร์ธและเหมืองทองคำริมสองฝั่งแม่น้ำกกในเมืองยอน ทางใต้ของเมืองสาด ทางตะวันออกของรัฐฉาน ประเทศเมียนมา

กลางปีถึงสิ้นปี เหมืองยังคงขยายตัว ไม่สนการเรียกร้องของคนปลายน้ำ?

โดยเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2568 ภาพถ่ายดาวเทียมเผยให้เห็นการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ทำเหมืองทองคำ ซึ่งตั้งอยู่แหล่งต้นน้ำห่างจากพรมแดนไทย อำเภอท่าตอน จังหวัดเชียงใหม่ 30 กิโลเมตร โดยมีการก่อสร้างโครงข่ายถนนและเหมืองแร่ใหม่บริเวณเชิงเขาที่มีป่า 

ทั้งยังมีการปล่อยกากของเสียจากเหมืองเหล่านี้ ซึ่งประกอบไปด้วยโลหะหนัก ไหลลงสู่แม่น้ำกกโดยตรง ปัจจุบันยังคงมีการสกัดสินแร่ทองคำตามบริเวณที่ตั้งของโรงงานแห่งต่าง ๆ ที่อยู่ริมฝั่งตะวันตกของแม่น้ำกก และมีแนวโน้มว่าจะมีการปล่อยสารเคมีที่เหลือจากกระบวนการเข้าสู่แม่น้ำกกโดยตรง

จากการติดตามอย่างใกล้ชิดโดยมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ (Shan Human Rights Foundation) ซึ่งเคยได้เผยแพร่รายงานฉบับล่าสุดเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2568 ปัจจุบัน เหมืองแร่แรร์เอิร์ธสองแห่งที่อยู่ริมแม่น้ำกก โดยแห่งหนึ่งตั้งอยู่ทิศตะวันตกและอีกหนึ่งแห่งทางตะวันออกของแม่น้ำ จะสังเกตได้ว่ามีการพัฒนามากขึ้นกว่าเดิมอย่างมาก

ทั้งสองเหมืองแร่แรร์เอิร์ธดังกล่าวใช้วิธีสกัดแร่แบบชะละลาย (in-situ leaching) ที่สร้างความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อม รวมทั้งมีการฉีดสารเคมีจำนวนมากเข้าไปในเชิงเขา

จากภาพถ่ายดาวเทียมเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 2568 ของเหมืองแร่แรร์เอิร์ธ ด้านตะวันตกของแม่น้ำกก แสดงให้เห็นบ่อแต่งแร่ตั้งแรียงรายเป็นวงกลม อยู่ระหว่างการก่อสร้าง แต่จากภาพล่าสุด วันที่ 14 ตุลาคม 2568 เหมืองแร่ดังกล่าว ดูเหมือนการดำเนินการก่อสร้างบ่อแต่งแร่ได้เสร็จสมบูรณ์ โดยสังเกตได้จากการสร้างหลังคาสีดำปกคลุมเอาไว้ แต่ยังคงสามารถมองเห็นพื้นที่ใต้หลังคาได้

ส่วนเหมืองแร่แรร์เอิร์ธในฝั่งตะวันออกของแม่น้ำกก พบว่า เมื่อเดือนมกราคม 2568 มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เห็นได้จากสารเคมีเหลวสีน้ำเงินสดในบ่อแต่งเรียงรายเป็นแถว และสามารถมองเห็นผ่านตาข่ายสีดำที่ปกคลุมเอาไว้ สิ่งที่เปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนคือ อาคารใหม่หลายหลังที่ถูกสร้างขึ้นมาในพื้นที่ด้านตะวันออกเฉียงเหนือของแหล่งแร่ แสดงให้เห็นการดำเนินงานที่เพิ่มขึ้นอย่างมาก

บริษัทรัฐวิสาหกิจจีน กำลังรุกคืบขยายวิกฤตสิ่งแวดล้อมไทย-เมียนมา-ลาว?

ตามรายงานกล่าวว่า บริษัทผู้เป็นเจ้าของเหมืองดังกล่าว คือ ไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง (China Investment Mining Company) เป็นบริษัทรัฐวิสาหกิจของประเทศจีน ซึ่งไม่ได้มีกิจการแค่ในเมียนมา แต่ยังเป็นผู้ทำเหมืองแร่แรร์เอิร์ธทางตอนเหนือของประเทศลาวด้วย

นอกจากนี้ การทำเหมืองในพื้นที่ดังกล่าวจะเกิดขึ้นไม่ได้เลย ถ้าไม่ได้รับการอนุญาตจากรัฐบาลทหารพม่า และกองทัพว้าแดง เนื่องจากพื้นที่เมืองยอน อยู่ภายใต้การควบคุมร่วมกันระหว่างกองทัพว้า (United Wa State Army - UWSA) และรัฐบาลทหารพม่า 

บริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด (China Investment Mining Company) เป็นกิจการของบริษัทเซี่ยงไฮ้ ฉือจิน เซียะหวู่ เมทัล รีสอร์สเซส จำกัด (Shanghai Chijin Xiawu Metal Resources Co. Ltd.,) โดยถือหุ้น 90% เป็นกิจการค้าร่วม (joint venture) ที่ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2565 เพื่อพัฒนาสินแร่แรร์เอิร์ธในประเทศลาว ระหว่าง บริษัทเซียะเหมินทังสเตน จำกัด (Xiamen Tungsten Corporation) ที่เป็นรัฐวิสาหกิจของรัฐบาลจีน และบริษัท ฉือเฟิงโกลด์ (Chifeng Gold) ที่เป็นบริษัทผู้ผลิตทองคำเอกชนรายใหญ่สุดในประเทศจีน ทั้งนี้ บริษัทเซียะเหมินทังสเตน จำกัด ยังเป็นหนึ่งในบริษัทแรร์เอิร์ธรายใหญ่ที่สุดของประเทศจีนด้วย

โดยภาพถ่ายดาวเทียมล่าสุดของเหมืองแร่แรร์เอิร์ธทางตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองคำ (Muang Kham) (หรือ Mengkang) ของบริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด ตั้งอยู่ในแขวงเชียงขวาง ตอนเหนือของประเทศลาว แสดงให้เห็นการทำลายสิ่งแวดล้อมอย่างกว้างขวาง ซึ่งอาจส่งผลกระทบเช่นเดียวกันต่อลุมน้ำกก เหมืองแร่แรร์เอิร์ธในเมืองคำ ปล่อยน้ำเสียสู่ลำน้ำขาว (Nam Khao stream) ซึ่งไหลลงไปยังแม่น้ำคาน (Nam Khan River) และไหลต่อไปยังแม่น้ำโขงที่หลวงพระบาง

อย่างไรก็ตาม การขยายตัวของแร่แรร์เอิร์ธทั้งหมดนี้ เกิดขึ้นทั้งที่มีการปล่อยสารเคมีอันตรายเข้าสู่แม่น้ำกก ทำให้เกิดความวิตกกังวลอย่างมากเกี่ยวกับผลกระทบต่อชุมชนที่อยู่ทั้งสองฝั่งพรมแดน รวมถึงคนไทยกว่าหนึ่งล้านคนที่อาศัยอยู่ริมน้ำกกในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงราย และประชาชนอีกนับสิบล้านคน ที่อาศัยอยู่ปลายน้ำของลุ่มน้ำโขง

ปัจจุบัน ทางการไทยยังคงทำการตรวจสอบคุณภาพน้ำในแม่น้ำกกอยู่เสมอทุกสองสัปดาห์ ตั้งแต่เดือนเมษายน 2568 ซึ่งยังคงพบปริมาณสารหนูและตะกั่วเกินมาตรฐานความปลอดภัยหลายครั้ง  

เหตุการณ์ครั้งนี้ นำไปสู่การตั้งคำถาม เขาเพิกเฉยเรา หรือ เราเพิกเฉยกันเอง? การเรียกร้องอย่างโจ่งแจ้งของประชาชนคนปลายน้ำ ส่งไปไม่ถึงคนต้นน้ำหรืออย่างไร?

ที่มาข้อมูล

มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่