ข้อควรปฏิบัติเมื่อได้รับหมายเรียกหรือถูกควบคุมตัว

ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนระบุว่า หมายเรียก คือหมายที่ออกโดยพนักงานสอบสวน ไม่ต้องขอศาล เมื่อได้รับหมายเรียกควรปฏิบัติ ดังนี้

1. อ่านหมายให้ละเอียด ว่าเป็นหมายเรียกครั้งที่เท่าไร เป็นหมายเรียกผู้ต้องหาให้ไปรับทราบข้อกล่าวหา หรือเป็นหมายเรียกพยาน หากมีข้อสงสัยให้โทรศัพท์สอบถามตามเบอร์โทรศัพท์ของพนักงานสอบสวนที่ระบุไว้ในหมาย

2. หมายเรียกจะระบุวันที่ที่เรียกให้ไปพบ หากไม่สามารถไปตามหมายได้ ให้โทรศัพท์แจ้งกับพนักงานสอบสวนและส่งหนังสือแจ้งขอเลื่อนนัดก่อนวันที่ที่ระบุในหมาย

3. ควรปรึกษาทนายความ และไปพบพนักงานสอบสวนพร้อมทนายความหรือบุคคลที่ไว้ใจ

4. หากได้รับหมายเรียกครั้งที่ 1 แล้วไม่ไปตามหมาย พนักงานสอบสวนจะออกหมายเรียกครั้งที่ 2 และหากไม่ไปตามหมายเรียกครั้งที่ 2 อาจถูกออกหมายจับได้

5. หากมีการนำตัวไปแถลงข่าว เรามีสิทธิ์ปฏิเสธไม่ยินยอมแถลงข่าวได้

6. กรณีมีหมายเรียก พนักงานตำรวจจะไม่มีอำนาจควบคุมตัว

เมื่อถูกเจ้าหน้าที่ตำรวจและทหารจับกุมตัว

การโพสต์หรือแชร์ข้อความลงในโซเชียลมีเดีย ไม่ใช่การกระทำความผิดซึ่งหน้า แต่อาจถูกจับกุมเนื่องจากถูกออกหมายจับโดยศาล ดังนั้นหากถูกจับกุมหรือควบคุมตัว ควรปฏิบัติดังนี้

1. สอบถามว่ามีหมายจับหรือไม่

2. ขอดูบัตรแสดงตัวของเจ้าหน้าที่ว่าชื่ออะไร สังกัดอะไร

3. ให้ถามว่าจะถูกควบคุมตัวด้วยข้อหาอะไร

4. เราต้องรู้ว่าจะถูกพาตัวไปที่ไหน

5. แจ้งให้ญาติหรือคนใกล้ชิดรวมถึงทนายความทราบโดยด่วน

6. หากมีการนำตัวไปแถลงข่าว เรามีสิทธิที่จะปฏิเสธไม่ยินยอมแถลงข่าวได้

กรณีที่เจ้าหน้าที่จะทำการค้นบ้านหรือที่ทำงาน ควรปฏิบัติดังนี้

1. สอบถามว่ามีหมายค้นหรือไม่

2. ยืนยันว่าการตรวจค้นต้องทำต่อหน้าผู้ครอบครองสถานที่ และให้คนใกล้ชิดมาเป็นพยาน

3. ต้องทำการค้นในช่วงเวลากลางวัน

4. ขอบันทึกการตรวจค้นจากเจ้าหน้าที่ไว้เป็นหลักฐาน

พนักงานหรือเจ้าหน้าที่จะทำหรือสั่งให้เราทำสิ่งต่อไปนี้ได้ก็ต่อเมื่อมี “หมายศาล” อนุญาต หากไม่มีหมายศาลพนักงานหรือเจ้าหน้าที่ไม่มีอำนาจ และเราก็มีสิทธิ์ที่จะไม่ทำตามได้

1. คัดลอกข้อมูล จากคอมพิวเตอร์ มือถือ แท็บเล็ต หรือระบบคอมพิวเตอร์อื่นๆ ของเรา

2. สั่งให้ส่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ หรืออุปกรณ์ที่ใช้เก็บข้อมูล เช่น แฟลชไดรฟ์ แผ่นซีดีให้แก่เจ้าหน้าที่

3. ตรวจสอบ หรือต้องการ Log in เพื่อเข้าเครื่องคอมพิวเตอร์ โน้ตบุ๊ค มือถือ แท็บเล็ต ข้อมูลคอมพิวเตอร์ หรืออุปกรณ์ที่เก็บข้อมูลคอมพิวเตอร์ของเรา

4. ต้องการรหัสผ่านเพื่อเข้าคอมพิวเตอร์ หรือสั่งให้เราพิมพ์หรือเขียนรหัสผ่าน เพื่อเข้าระบบคอมพิวเตอร์ หรือสั่งให้บุคคลที่เกี่ยวข้องกับเราพิมพ์หรือเข้ารหัส หรือให้ความร่วมมือกับพนักงานเจ้าหน้าที่ในการกระทำการดังกล่าว

5. ยึดหรืออายัดระบบคอมพิวเตอร์ของเรา เช่น ยึดคอมพิวเตอร์ มือถือ หรือแท็บเล็ต แต่ยึดได้ไม่เกิน 30 วัน และขยายได้สูงสุดไม่เกิน 60 วัน เท่านั้น

กรณีเจ้าหน้าที่รักษาความสงบเรียบร้อยอาศัยอำนาจตามคำสั่งหัวหน้ารักษาความสงบแห่งชาติแห่งชาติ (คสช.) ฉบับที่ 3/2558 ควบคุมตัวและค้น

1. คสช.แต่งตั้งหรือบุคคลที่ได้รับมอบหมายจากหัวหน้าคสช.ให้เป็น เจ้าพนักงานรักษาความสงบเรียบร้อย หรือ ผู้ช่วยเจ้าพนักงานรักษาความสงบเรียบร้อย หากไม่ได้รับการแต่งตั้งย่อมไม่มีอำนาจตามคำสั่งหัวหน้าคสช.ที่ 3/2558

2. ผู้ถูกควบคุมตัวต้องขอดูบัตรประจำตัวเจ้าพนักงานรักษาความสงบเรียบร้อยหรือผู้ช่วยเจ้าพนักงานรักษาความสงบเรียบร้อย เพื่อพิสูจน์ว่ามีอำนาจดังกล่าวจริง

เมื่อถูกควบคุมตัว เราควรมีปฏิบัติดังต่อไปนี้ และพึงระลึกว่าเจ้าหน้าที่ทุกคนมีหน้าที่ดำเนินการเอาผิดตามกฎหมายกับเรา

1.  ไม่ควรสนทนากับเจ้าหน้าที่เกินจำเป็น ไม่ว่าอยู่ในสถานการณ์ใดก็ตาม หากถูกถามข้อมูลไม่ควรให้ข้อมูลใดๆ ทั้งชื่อผู้ใช้และรหัสผ่าน และไม่ควรใช้อารมณ์โต้เถียงกับเจ้าหน้าที่ เพราะจะเป็นผลเสียแก่ผู้ถูกควบคุมตัว เช่น นำไปใช้เป็นพยานหลักฐานในคดี

2. อย่าวิตกกังวลไปกับการข่มขู่ของเจ้าหน้าที่ พยายามควบคุมสติให้ได้มากที่สุดภายใต้สถานการณ์กดดัน

3. ข้อเสนอแลกเปลี่ยนจากเจ้าหน้าที่ เช่น หากรับสารภาพจะไม่ถูกดำเนินคดี หรือศาลจะพิพากษาลงโทษน้อยกว่าปกติ รวมถึงข้อเสนออื่นๆ ไม่ควรตกลงเนื่องจากจะเป็นผลร้ายแก่ตนเอง เพราะข้อเสนอล้วนแล้วแต่ไม่มีฐานรองรับทางกฎหมายและไม่สามารถกระทำได้จริง

4.  หากเจ้าหน้าที่ให้เซ็นเอกสาร ควรสงบสติอารมณ์ให้นิ่งและอ่านเอกสารให้ครบถ้วน ดูว่าตรงกับความเป็นจริงที่เรารับรู้หรือไม่ หากไม่ถูกต้องให้เจ้าหน้าที่แก้ไขให้ถูกต้อง ถ้าเจ้าหน้าที่ปฏิเสธ ผู้ถูกควบคุมตัวมีสิทธิไม่เซ็นได้

5. โปรดระมัดระวังเอกสารและข้อมูลทุกชนิดที่เราให้กับเจ้าหน้าที่เพราะจะถูกนำมาใช้ในชั้นศาลเพื่อดำเนินการเอาผิดตามกฎหมายได้

6. หากถูกจับกุมตัว ตำรวจสามารถควบคุมตัวไว้ที่สถานีตำรวจได้ไม่เกิน 48 ชั่วโมง นับตั้งแต่มาถึงสถานีตำรวจที่ออกหมายจับ หลังจากนั้นจะถูกนำตัวไปฝากขังที่ศาล โดยเรามีสิทธิขอประกันตัวในชั้นตำรวจหรือในชั้นศาลได้

7. ตามคำสั่งหัวหน้าคสช.ที่ 3/2558 เจ้าหน้าที่มีอำนาจควบคุมตัวเราได้สูงสุดเพียง 7 วันเท่านั้น

8. หากถูกเจ้าหน้าที่ขู่ให้บอกข้อเท็จจริงหรือให้เซ็นเอกสารต่างๆ โดยอ้างว่าหากไม่ทำจะไม่ได้รับการปล่อยตัว เราควรตั้งสติและตระหนักเสมอว่าคำขู่เหล่านี้เจ้าหน้าที่ไม่สามารถกระทำได้จริง เนื่องจากไม่มีอำนาจตามกฎหมาย

เมื่อถูกนำตัวมาที่สถานีตำรวจ ควรปฏิบัติตัวและควรให้การอย่างไรต่อพนักงานสอบสวน

1. ไม่ควรให้การใดใด กับพนักงานสอบสวน จนกว่าจะปรึกษาทนายความของตนเองก่อนเท่านั้น

2. หากไม่มีทนายความ ควรให้การปฏิเสธทุกข้อกล่าวหาที่พนักงานสอบสวนแจ้งข้อหาหรือยืนยันกับพนักงานสอบว่าจะไม่ให้การ และจะให้การในชั้นศาลเท่านั้น

3. พึงระวังว่าเรามีสิทธิตามกฎหมายที่จะให้การหรือไม่ให้การกับพนักงานสอบสวนได้ เรามีสิทธิจะให้ทนายความหรือบุคคลที่ไว้วางใจเข้าร่วมการสอบสวนได้ และการให้การรับสารภาพในชั้นสอบสวนจะเป็นผลเสียอย่างมากในการต่อสู้คดีเพื่อพิสูจน์ความบริสุทธิ์ในชั้นศาล