วิชา "ประวัติศาสตร์-หน้าที่พลเมือง" สำคัญอย่างไร จ่อใช้สอบเข้ามัธยม

นฤมล ภิญโญสินวัฒน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ได้ลงพื้นที่เยี่ยมชมโรงเรียนพะเยาวิทยาคม จ.พะเยา เพื่อรับฟังเสียงสะท้อนโดยตรงจากคุณครูและนักเรียน โดยมี ร.อ.ธรรมนัส พรหมเผ่า สส.พะเยา ร่วมลงพื้นที่ด้วย การลงพื้นที่ครั้งนี้ถือเป็นส่วนหนึ่งของแนวคิดใหม่ในการกำหนดนโยบาย ศธ. ที่เน้นการรับฟังจากภาคปฏิบัติจริง แทนที่จะอิงจากมุมมองของผู้บริหารเพียงอย่างเดียว เนื่องจากรัฐมนตรีฯ ยอมรับว่าตนไม่มีประสบการณ์ตรงจากการเป็นคุณครูหรือผู้บริหารโรงเรียนมาก่อน

ยกระดับวิชา "ประวัติศาสตร์" จากวิชาเลือกสู่แกนหลัก

หนึ่งในประเด็นสำคัญที่ถูกหยิบยกขึ้นมาคือ การยกระดับวิชาประวัติศาสตร์และหน้าที่พลเมือง ให้มีความสำคัญทัดเทียมกับวิชาหลักอื่นๆ อย่าง วิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ โดยมีแนวคิดให้เป็นวิชาที่ใช้ในการสอบเข้าเรียนต่อในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 และมัธยมศึกษาปีที่ 4

รมว.ศธ.ให้เหตุผลว่า การยกระดับครั้งนี้มีเป้าหมายเพื่อให้เยาวชนเห็นถึงความสำคัญของรากเหง้าประชาธิปไตย และเข้าใจประวัติศาสตร์ชาติไทยอย่างลึกซึ้งและถูกต้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ซึ่งเป็นรากฐานที่สำคัญของประเทศ

อย่างไรก็ตาม แนวคิดนี้ยังต้องมีการหารือกับสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) เพื่อพิจารณาถึงความพร้อมและแนวทางการปฏิบัติจริงก่อนที่จะเริ่มดำเนินการ

วิชาประวัติศาสตร์ในหลักสูตรปัจจุบัน

ปัจจุบันวิชาประวัติศาสตร์ถูกแยกออกจากวิชาสังคมศึกษาและมีสถานะเป็นวิชาที่มีหน่วยกิตชัดเจนมาตั้งแต่ปี 2552 โดยมีมาตรฐาน ส 4.3 ที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนเข้าใจความเป็นมาของชาติ เกิดความรักและความภาคภูมิใจในความเป็นไทย ซึ่งการเน้นการเรียนการสอนประวัติศาสตร์ในโรงเรียนไทยนั้นมีมาอย่างต่อเนื่องนานกว่า 20 ปีแล้ว

"ประวัติศาสตร์" วิชาที่หลายคนตั้งคำถามว่า "เรียนไปทำไม?" 

ตอนเป็นเด็ก ทุกคนน่าจะเคยสงสัยว่าทำไมต้องมานั่งเรียนเรื่องราวในอดีตที่ดูไม่เกี่ยวข้องกับชีวิตเลย ทั้งชื่อบุคคลที่เขียนยาก ปี พ.ศ. หรือ ค.ศ. ที่ต้องจำว่าเกิดอะไรขึ้น และเรื่องราวสงครามที่ดูห่างไกลตัว จนบางทีก็เผลอหลับในห้องเรียนไปบ้าง

เราอาจคิดว่าวิชาประวัติศาสตร์เป็นแค่เรื่องเก่าๆ ที่ต้องท่องจำเพื่อไปสอบ และเมื่อเรียนจบแล้วก็ไม่ได้เอาไปใช้ประโยชน์ในการทำงานเลย แต่เมื่อเร็วๆ นี้ เหตุการณ์ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในโลกน่าจะทำให้หลายคนเข้าใจแล้วว่าทำไมเรื่องของ "สงครามและความขัดแย้ง" ที่เราเคยเรียนผ่านหูไป กลับกลายเป็นเรื่องที่ผู้คนให้ความสนใจและพยายามค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อทำความเข้าใจข่าวสารในปัจจุบัน

ทำไมถึง "ต้องเรียน" และ "ต้องรู้" ประวัติศาสตร์?

หัวใจสำคัญของการเรียนประวัติศาสตร์คือ "อดีตเป็นรากฐานของปัจจุบัน และปัจจุบันนำมาซึ่งอนาคต" แม้ว่าเราจะใช้ชีวิตอยู่กับปัจจุบันและมองไปถึงอนาคต แต่การเรียนรู้อดีตจะทำให้เราเข้าใจตัวเองและโลกมากขึ้น

การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไม่ได้มีไว้เพื่อจมอยู่กับอดีต แต่มีไว้เพื่อทำความเข้าใจบทเรียนจากอดีต เพื่อไม่ให้เราทำผิดพลาดซ้ำรอยเดิม และเพื่อมองเห็นว่าเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในอดีตได้ส่งผลต่อวิถีชีวิตและสังคมของเราในทุกวันนี้อย่างไรบ้าง

ประวัติศาสตร์ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องราวในหนังสือเรียน แต่มันคือ เรื่องราวของมนุษย์ ที่เต็มไปด้วยความสำเร็จ ความล้มเหลว ความหวัง และความขัดแย้ง การเข้าใจเรื่องราวเหล่านี้จะช่วยให้เรามีมุมมองที่กว้างขึ้นและเรียนรู้ที่จะใช้ชีวิตในปัจจุบันได้อย่างมีสติมากขึ้น

อดีตจะนำทางไปสู่อนาคตที่ดีกว่าได้อย่างไร?

• เข้าใจความซับซ้อนของมนุษย์ : ประวัติศาสตร์เผยให้เห็นว่ามนุษย์ตัดสินใจอย่างไรในสถานการณ์ที่แตกต่างกันไป การศึกษาเรื่องราวของผู้นำ นักปรัชญา หรือนักรบในอดีต ทำให้เราเห็นถึงแรงจูงใจและความเชื่อที่ขับเคลื่อนการกระทำของพวกเขา
• เรียนรู้จากความผิดพลาด: สงคราม ความขัดแย้ง หรือวิกฤตเศรษฐกิจในอดีต เป็นบทเรียนสำคัญที่สอนให้เรารู้ว่าการตัดสินใจที่ผิดพลาดส่งผลกระทบใหญ่หลวงอย่างไร เพื่อที่เราจะไม่ก้าวไปในทางเดียวกัน
• มองเห็นภาพรวม: ประวัติศาสตร์ช่วยให้เราเข้าใจว่าวัฒนธรรม ศาสนา และการเมืองในปัจจุบันมีที่มาอย่างไร ทำไมบางประเทศถึงมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน และทำไมบางประเทศถึงมีความขัดแย้งกันอย่างต่อเนื่อง

"หน้าที่พลเมือง" รากฐานสำคัญสู่สังคม และการสร้างเมืองน่าอยู่

ความสำคัญของวิชาหน้าที่พลเมือง ไม่สามารถวัดผลได้อย่างเป็นรูปธรรมเหมือนผลสัมฤทธิ์ทางวิชาการ แต่มีผลอย่างยิ่งต่อทัศนคติ การดำเนินชีวิต และพฤติกรรมการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในระยะยาว ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาสังคมโดยรวมของประเทศให้ดียิ่งขึ้น หากประเทศใดมีพลเมืองที่ตระหนักถึงความรับผิดชอบต่อสังคมและส่วนรวมมากเท่าไร โอกาสในการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศก็จะยิ่งเพิ่มสูงขึ้น. พลเมืองศึกษาช่วยพัฒนาเด็กและเยาวชนในหลากหลายมิติ

นอกจากนี้ การศึกษาพลเมืองยังปลูกฝังให้เข้าใจถึงสาระสำคัญของการเป็นพลเมืองที่แท้จริง ผสานเข้ากับความรู้ความเข้าใจและรู้จักเคารพความหลากหลายที่เกิดขึ้นในสังคม ไม่ว่าจะเป็นความหลากหลายทางวัฒนธรรม เพศ ศาสนา ความเชื่อ รวมถึงจารีตประเพณีที่แตกต่างกันไปตามแต่ละสังคม การสอนพลเมืองยังควรส่งเสริมให้ผู้เรียนมีทักษะและความรู้ในการชั่งน้ำหนักหลักฐาน อภิปราย และให้เหตุผลการสำรวจประเด็นทางการเมืองและสังคมอย่างมีวิจารณญาณ