กฎหมายมาตรา 112 บทลงโทษรุนแรง ครอบคลุมพฤติการณ์หลากหลาย

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 หรือที่รู้จักกันในชื่อกฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ เป็นบทบัญญัติที่มีความสำคัญและถูกพูดถึงอย่างกว้างขวางในสังคมไทย

โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังการชุมนุมของกลุ่ม "ราษฎร" ในปี 2564 ที่มีการชูข้อเสนอยกเลิกกฎหมายดังกล่าว ความเข้มงวดของมาตรานี้สะท้อนให้เห็นจากกรณีของนายมงคล ถิระโคตร หรือ "บัสบาส" ที่ถูกศาลจังหวัดเชียงรายพิพากษาจำคุก 28 ปี เมื่อวันที่ 26 ม.ค. 2566 ในข้อหาตามมาตรา 112 และ พ.ร.บ. คอมพิวเตอร์ฯ กรณีนี้ทำให้หลายคนตั้งคำถามถึงระดับโทษสูงสุดสำหรับความผิดในคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ

โทษสูงสุดและกรณีเด่น จากข้อมูลของบีบีซีไทยและการตรวจสอบข้อมูลจากศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน พบว่าโทษที่มงคลได้รับนั้นยังคงจัดอยู่ในอันดับ 4 ของผู้กระทำความผิดในคดีหมิ่นประมาทกษัตริย์ ผู้ที่ได้รับโทษสูงสุดเป็นอันดับ 1 คืออดีตข้าราชการหญิงวัยเกษียณที่ต้องโทษจำคุก 43 ปี 6 เดือน
 

ศาลยกฟ้อง ทักษิณ ชินวัตร ไม่ผิด ม.112

วันนี้ (22 ส.ค. 68) เวลา น. ศาลอาญาพิพากษา “ยกฟ้อง” นายทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรีไทย คดีที่ถูกกล่าวหาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 แลพระราชบัญญัติคอมพิวเตอร์ จากกรณีที่ให้สัมภาษณ์สำนักข่าว Chosun Media ของเกาหลีใต้เมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม 2558 และมีเนื้อหาบางส่วนพาดพิงสถาบันพระมหากษัตริย์

ทั้งนี้ 22 ส.ค. 68 ถือเป็นวันครบรอบ 2 ปี ที่อดีตนายกฯ ทักษิณ ชินวัตร เดินทางกลับประเทศไทย

เปิดเหตุผลศาลยกฟ้องทักษิณชี้ ไม่ได้กล่าวถึงสถาบันฯ 

ศาลพิเคราะห์พยานหลักฐานโจทก์และจำเลยแล้ว เห็นว่า สำหรับความผิดฐานร่วมกันหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ เห็นควรวินิจฉัยก่อนว่า จำเลยเป็นผู้ให้สัมภาษณ์กับนักข่าวตามคลิปวิดีโอ โดยมีเนื้อหาของข้อความตามคำฟ้องหรือไม่ 

โจทก์มีพยานซึ่งเป็นเจ้าพนักงานตำรวจและพยานปากนายอนันต์ เหล่าเลิศวรกุล มาเบิกความยืนยันว่าดูคลิปวิดีโอ แล้วเห็นว่าเป็นการกล่าวถ้อยคำให้สัมภาษณ์จำเลยจริง แม้โจทก์ไม่มีคลิปให้สัมภาษณ์ของจำเลยฉบับเต็มมาเป็นหลักฐาน 

แต่เมื่อพยานโจทก์ต่างยืนยันว่าคลิปวิดีโอเป็นคลิปให้สัมภาษณ์ของจำเลยบางช่วงบางตอน และพยานโจทก์เห็นว่าสามารถนำมาใช้เป็นพยานหลักฐานในคดีได้ ส่วนที่จำเลยอ้างว่าเป็นการตัดต่อคลิปวิดีโอ ไม่ปรากฏว่าเป็นการตัดต่อในส่วนใดและส่วนไหนไม่ถูกต้องหรือไม่ตรงกับความจริง จึงเป็นการกล่าวอ้างโดยไม่มีหลักฐานที่น่าเชื่อถือได้มาสนับสนุนหักล้างพยานหลักฐานโจทก์ ประกอบกับจำเลยยังเบิกความตอบโจทก์ถามค้านรับว่า บุคคลและเสียงในคลิปวิดีโอ เป็นจำเลย พยานหลักฐานโจทก์จึงมีน้ำหนักรับฟังได้ว่า จำเลยให้สัมภาษณ์นักข่าวที่สาธารณรัฐเกาหลี ตามคลิปวิดีโอโดยมีเนื้อหาของข้อความตามคำฟ้อง ไม่ได้เป็นการตัดต่อหรือเสริมแต่งเพื่อใส่ความให้ร้ายจำเลย

บีบีซีไทยได้จัดอันดับ 6 บุคคลที่ได้รับโทษสูงสุดในคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพจนถึงวันที่ 27 ม.ค. 2566 (จากน้อยไปมาก)

อันดับ 6: เธียรสุธรรม ชายวัย 58 ปี ถูกกล่าวหาว่าโพสต์วิจารณ์ คสช. และรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ รวมถึงพาดพิงสถาบันกษัตริย์ 5 โพสต์ ศาลทหารกรุงเทพพิพากษาจำคุกรวม 50 ปี แต่ลดกึ่งหนึ่งเหลือ 25 ปี เนื่องจากรับสารภาพ และต่อมามีการลดโทษเหลือ 21 ปี 10 เดือน ในโอกาสวันคล้ายวันพระราชสมภพของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ

อันดับ 5: "บัสบาส" มงคล ถิระโคตร ชายวัย 29 ปี ถูกฟ้องจากโพสต์เฟซบุ๊ก 27 ข้อความ โดยศาลเห็นว่ามีความผิด 14 ข้อความ และพิพากษาจำคุกรวม 42 ปี ก่อนลดโทษเหลือ 28 ปี เนื่องจากจำเลยให้การเป็นประโยชน์ เขาได้รับการประกันตัวระหว่างอุทธรณ์คดีด้วยวงเงิน 300,000 บาท

อันดับ 4: ศศิพิมล แม่เลี้ยงเดี่ยววัย 27 ปี ถูกตัดสินจำคุก 56 ปี จาก 7 กรรม กรณีโพสต์ข้อความหมิ่นสถาบันฯ ทางเฟซบุ๊ก ลดเหลือ 28 ปี หลังรับสารภาพ เธอได้รับการปล่อยตัวเมื่อวันที่ 15 ก.ย. 2563 หลังถูกคุมขัง 5 ปี 7 เดือน เนื่องจากได้รับพระราชทานอภัยโทษหลายครั้ง

อันดับ 3: นายพงษ์ศักดิ์ ศรีบุญเพ็ง อดีตไกด์ชายวัย 47 ปี ถูกจับกุมและถูกฟ้องฐานหมิ่นประมาทจากโพสต์เฟซบุ๊ก 6 ครั้ง ศาลทหารกรุงเทพพิพากษาจำคุกรวม 60 ปี ก่อนลดเหลือ 30 ปี เนื่องจากรับสารภาพ เขาได้รับการปล่อยตัวปลายปี 2563 หลังคุมขังประมาณ 5 ปี 6 เดือน

อันดับ 2: นายวิชัย ชายวัย 33 ปี พนักงานขายของบริษัทเอกชน ถูกฟ้องฐานปลอมเฟซบุ๊กและโพสต์ข้อความ 10 ข้อความ ศาลทหารพิพากษาลงโทษกรรมละ 7 ปี รวม 70 ปี แต่ลดโทษเหลือ 30 ปี 60 เดือน (35 ปี) เนื่องจากรับสารภาพ เขาได้รับการปล่อยตัวช่วงปี 2564 หลังถูกคุมขังประมาณ 6 ปีเศษ

อันดับ 1: อัญชัญ ปรีเลิศ หญิงเสื้อแดงวัยใกล้เกษียณ ถูกจับกุมในเดือน ม.ค. 2558 และดำเนินคดีจากการแชร์คลิปเสียงรายการ "บรรพต" 29 คลิป เดิมอาจถูกจำคุกสูงถึง 435 ปี แต่ศาลอาญาพิพากษาจำคุกรวม 87 ปี ก่อนลดโทษครึ่งหนึ่งเหลือ 29 ปี 174 เดือน หรือ 43 ปี 6 เดือน องค์กรสิทธิมนุษยชนหลายแห่ง เช่น FIDH และแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ได้เรียกร้องให้ปล่อยตัวเธอ
สถิติภาพรวมและการดำเนินคดี จากข้อมูลของศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ตั้งแต่ปี 2563 ถึงวันที่ 14 ส.ค. 2568 มีประชาชนถูกดำเนินคดีตามมาตรา 112 อย่างน้อย 272 คน ใน 303 คดี ในจำนวนนี้มีเด็กและเยาวชนอายุไม่เกิน 18 ปี จำนวน 20 ราย ใน 23 คดี ณ วันที่ 14 พฤษภาคม 2567 มีคดีมาตรา 112 ที่สิ้นสุดแล้ว 58 คดี และมีผู้ที่ยังอยู่ในเรือนจำ 28 คน ซึ่งคิดเป็นประมาณ 11% ของผู้ถูกดำเนินคดีทั้งหมด

ผลคำพิพากษาแบ่งตามการต่อสู้คดีและการรับสารภาพ
คดีที่จำเลยต่อสู้คดี (อย่างน้อย 98 คดี): ศาลยกฟ้อง 18 คดี, ลงโทษจำคุกโดยไม่รอลงอาญา 61 คดี, ลงโทษจำคุกโดยรอลงอาญา 14 คดี, ยกฟ้องมาตรา 112 แต่ลงโทษข้อหาอื่น 3 คดี และยกฟ้องจำเลยบางคนแต่ลงโทษอีกราย 2 คดี

คดีที่จำเลยรับสารภาพ (อย่างน้อย 90 คดี): ศาลลงโทษจำคุกโดยไม่รอลงอาญา 38 คดี, ลงโทษจำคุกโดยรอลงอาญา 49 คดี และรอกำหนดโทษ 3 คดี

พฤติการณ์ที่ถูกกล่าวหา: การดำเนินคดีมาตรา 112 มีพฤติการณ์หลากหลาย ดังนี้:
• การแสดงความคิดเห็นบนโลกออนไลน์: 166 คดี
• การแสดงออกอื่นๆ (เช่น ติดป้าย, พิมพ์หนังสือ, แปะสติ๊กเกอร์): 71 คดี
• การปราศรัยในการชุมนุม: 59 คดี
• ไม่ทราบสาเหตุ: 7 คดี

ผู้กล่าวโทษ: ผู้กล่าวโทษในคดีมาตรา 112 ส่วนใหญ่เป็นประชาชนทั่วไป (156 คดี) รองลงมาคือเจ้าหน้าที่ตำรวจ (126 คดี) กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (11 คดี) และกรรมการผู้ช่วยรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี (9 คดี)
ผู้ถูกจองจำและการประท้วงอดอาหาร: ปัจจุบัน มีผู้ถูกคุมขังจากคดีการเมืองอย่างน้อย 45 คน โดย 28 คนเป็นคดีมาตรา 112 ในจำนวนนี้ มีผู้ถูกขังระหว่างสู้คดี 28 คน และมี 4 คนที่อดอาหารประท้วง ซึ่งหนึ่งในนั้นคือ "บุ้ง" เนติพร ที่เสียชีวิตระหว่างการจองจำ หลังจากอดอาหารประท้วง 108 วัน

มาตรา 112 เป็นกฎหมายที่มีบทลงโทษรุนแรง ซึ่งส่งผลกระทบอย่างมากต่อเสรีภาพในการแสดงออกในประเทศไทย แม้จะมีการเรียกร้องให้ปฏิรูปกฎหมายนี้ทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยองค์กรสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ เช่น FIDH และ UN WGAD แต่การดำเนินคดีภายใต้มาตรานี้ยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่อง และครอบคลุมพฤติการณ์ที่หลากหลาย ตั้งแต่การแสดงความคิดเห็นบนโลกออนไลน์ไปจนถึงการปราศรัยในการชุมนุม ผู้ที่ถูกดำเนินคดีจำนวนมากต้องเผชิญกับโทษจำคุกที่ยาวนาน และบางรายต้องอยู่ในเรือนจำระหว่างการต่อสู้คดี สะท้อนให้เห็นถึงความท้าทายที่สำคัญต่อสิทธิมนุษยชนและการปกครองในระบอบประชาธิปไตยของประเทศไทย

อ้างอิง

BBC / ILaw / ประชาไท / VO /