UNFPA วิเคราะห์ 8 แนวโน้ม หลังประชากรโลกทะลุ 8 พันล้านคน

จากกรณีที่สหประชาชาติ (UN) ได้มีการประกาศอย่างเป็นการว่า ประชากรโลกมีจำนวน 8 พันล้านคน เมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 2565 กองทุนประชากรแห่งสหประชาชาติ (UNFPA) ก็ได้วิเคราะห์ 8 แนวโน้มด้านประชากรที่เกิดขึ้นได้อย่างน่าสนใจ ในบทความที่ชื่อว่า 8 Trends for a World of 8 Billion People ดังต่อไปนี้   

1. อัตราการเพิ่มขึ้นของประชากรชะลอตัว

UNFPA ระบุว่า อัตราการเพิ่มขึ้นของประชากร จะสัมพันธ์กับอัตราการเกิดและการเสียชีวิต ซึ่งจากการปรับปรุงด้านโภชนาการ การดูแลสุขภาพ สภาพความเป็นอยู่ ฯลฯ ทำให้อัตราการเสียชีวิตของประชากรในช่วงวัยต่างๆ ลดลง และมนุษย์มีอายุที่ยืนยาวขึ้น โดยก่อนหน้านี้ ระหว่างปี 2505 - 2508 มีจำนวนประชากรเพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ย 2.1 % ต่อปี

แต่ถึงแม้ว่าอัตราการเสียชีวิตในช่วงระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมาจะลดน้อยลง แต่อัตราการเกิดก็ลดลงเป็นอย่างมากเช่นกัน โดยในปี 2563 อัตราการเพิ่มขึ้นของประชากรต่ำกว่า 1 % ซึ่งเป็นครั้งแรกนับจากปี 2493 โดยในปี 2565 อัตราการเพิ่มขึ้นของประชากรอยู่ที่ 0.8 % UNFPA จึงคาดการณ์ว่าแนวโน้มการเพิ่มขึ้นของประชากรยังคงชะลอตัวอย่างต่อเนื่องต่อไป

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ประชากรโลกครบ 8,000 ล้าน มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เปลืองทรัพยากรอย่างไรบ้าง

• ประชากรโลกครบ 8 พันล้านคนแล้ว UN ชี้เสี่ยงวิกฤตทรัพยากรขาดแคลน

• ฝุ่น PM 2.5 ในกรุงเทพฯ เป็นผลมาจากจำนวนรถเท่าประชากร 10 ล้านคน 10 ล้านคัน

2. ประชากรวัยเด็กน้อย

UNFPA ระบุว่า จำนวนการเกิดโดยเฉลี่ยต่อผู้หญิงหนึ่งคน ลดลงอย่างต่อเนื่องมาหลายทศวรรษแล้ว ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากปัจจัยต่างๆ ทางสังคม อาทิ การแต่งงานและมีบุตรล่าช้า การคุมกำเนิด เป็นต้น

โดยในปี 2493 มีอัตราการเกิด 5 คน ต่อผู้หญิง 1 คน แต่ในปี 2565 อัตราการเกิดอยู่ที่ 2.3 คน ต่อผู้หญิง 1 คน และคาดว่า จะลดลงเหลือ 2.1 คน ต่อผู้หญิง 1 คน ในปี 2593 ส่งผลให้ทารกแรกเกิด - 14 ปี (ประชากรวัยเด็ก) น้อยลงตามไปด้วย

3. ประชากรโลกมีอายุยืนขึ้น

UNFPA ระบุว่า ปี 2562 มนุษย์มีอายุขัยเฉลี่ย 72.8 ปี เพิ่มขึ้นเกือบ 9 ปี นับตั้งแต่ปี 2533 และคาดว่า มนุษย์จะมีอายุขัยเพิ่มขึ้นเป็น 77.2  ในปี 2593 ซึ่งปัจจัยที่ส่งผลให้อายุขัยของมนุษย์เพิ่มขึ้น ก็สืบเนื่องมาจากโภชนาการที่ดี การดูแลสุขภาพ และสภาพความเป็นอยู่ แต่ทั้งนี้ประเทศยากจนอายุขัยจะต่ำกว่าค่าเฉลี่ยเกือบ 10 ปี ซึ่งหากย้อนไปในปี 2493 อายุขัยโดยเฉลี่ยของมนุษย์อยู่ที่ 46.6 ปีเท่านั้น

4. การอพยพย้ายถิ่นฐานของประชากรยังคงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

UNFPA ระบุว่า ปี 2533 มีประชากรประมาณ 128 ล้านคน อาศัยอยู่นอกประเทศบ้านกิด แต่ในปี 2563 มีประชากรอาศัยอยู่นอกประเทศบ้านเกิด ประมาณ 281 ล้านคน โดยซึ่งส่วนใหญ่เป็นแรงงานข้ามชาติ (ข้อมูลตรงนี้จึงสะท้อนให้เห็นว่า เศรษฐกิจเป็นปัจจัยสำคัญ) โดย UNFPA คาดว่า อัตราการย้ายถิ่นฐานของประชากรจะสูงขึ้นอีกในอนาคต โดยจะมีปัจจัยด้านผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย

5. ประชากรสูงอายุ มีสัดส่วนเพิ่มขึ้น

UNFPA ระบุว่า ระหว่างปี 2493 ถึง 2533 ประชากรอายุ 65 ปี ขึ้นไปมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นจาก 5 % เป็น 6 % และเพิ่มขึ้นเป็น 10 % ในปี 2565 โดย UNFPA คาดว่าจะเพิ่มสูงถึง 16 % ภายในปี 2593 ซึ่งเป็นสัดส่วนมากกว่า 2 เท่าของเด็กอายุต่ำกว่า 5 ขวบ

6. ผู้หญิงอายุยืนกว่าผู้ชาย

UNFPA ระบุว่า แม้ว่าอัตราการเกิดของเด็กผู้ชายจะมากกว่าเด็กผู้หญิง 106 : 100 แต่เด็กผู้ชายมีอัตราการเสียชีวิตในวัยทารกและช่วงก่อนวัยเรียนมากกว่าเด็กผู้หญิง ตลอดจนช่วงวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ ผู้ชายก็ยังมีจำนวนการเสียชีวิตจากปัจจัยต่างๆ ที่สูงกว่า ส่งผลให้อายุขัยโดยเฉลี่ยของผู้หญิงจะมากกว่าผู้ชาย 5.4 ปี

ส่วนจำนวนประชากร ในปี 2565 ผู้ชายจะมีจำนวนมากกว่าผู้หญิงเล็กน้อย แต่คาดว่าภายในปี 2593 สัดส่วนระหว่างประชากรผู้หญิงกับผู้ชายจะเท่ากัน

7. โรคระบาด เอดส์และโควิด ส่งผลกระทบกับจำนวนประชากร

UNFPA ระบุว่า ในปี 2563 และ 2564 มีผู้เสียชีวิตจากโควิด19 ทั้งทางตรงและทางอ้อม จำนวน 14.9 ล้านราย และนับตั้งแต่ปี 2524 มีผู้เสียชีวิตจากโรคเอดส์ไปแล้วไม่ต่ำกว่า 40 ล้านราย แต่หลังจากมีการรักษาด้วยยาต้านไวรัส ก็สามารถลดจำนวนการเสียชีวิตจากโรคเอดส์ลงได้ถึง 68 %  ทำให้อายุขัยของประชากรเพิ่มขึ้น แต่การระบาดของโรคโควิด 19 เมื่อ 2 - 3 ปีที่ผ่านมา ที่ทำให้มีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก ก็ส่งผลให้ค่าเฉลี่ยอายุขัยของประชากรลดลงอีกครั้ง  

8. ศูนย์กลางประชากร (มากที่สุดในโลก) เปลี่ยน 

UNFPA ระบุว่า ในปี 2565 ประชากรกว่าครึ่งโลกอาศัยอยู่ในทวีปเอเชีย โดยจีนและอินเดีย มีประชากรมากที่สุด แต่อัตราการเพิ่มของประชากรจีนเริ่มลดลงอย่างต่อเนื่อง ในขณะที่อินเดียยังมีอัตราเพิ่มขึ้น 0.7 % ต่อปี ทำให้ในปี 2566 อินเดียจะแซงจีนขึ้นเป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในโลก

แต่ในช่วงปลายทศวรรษ 2603 ( ค.ศ. 2060 - 2069) คาดว่า ภูมิภาคแอฟริกาใต้สะฮารา จะมีประชากรมากที่สุดในโลก และอาจมีจำนวนประชากรสูงถึง 3.4 พันล้านคน ในปี 2643

ที่มา UNFPA : 8 Trends for a World of 8 Billion People