ถอดรหัส Democracy Trail เส้นทางประชาธิปไตยบนถนนราชดำเนิน

ท่ามกลางความผันผวนทางการเมืองไทยที่ดำเนินมาอย่างยาวนาน แนวคิดในการสร้างพื้นที่เรียนรู้เพื่อทำความเข้าใจรากเหง้าของประชาธิปไตยได้ถูกจุดประกายขึ้นอีกครั้ง Springnews ชวนสำรวจ "Democracy Trail" หรือ "เส้นทางประชาธิปไตย" แนวคิดที่ ศ.ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผลักดัน เพื่อเปลี่ยนถนนราชดำเนินให้กลายเป็นห้องเรียนประวัติศาสตร์ที่มีชีวิต

ทำไมไทยต้องมี ‘Democracy Trail’?

ผศ.ดร.ปริญญา อธิบายว่า ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับประชาธิปไตยเป็นหนึ่งในรากของปัญหาการเมืองไทยที่เรื้อรัง "คนไทยจำนวนมากยังไม่เข้าใจว่าประชาธิปไตยไม่ใช่ระบอบการปกครองของนักการเมือง แต่คือการปกครองตนเองของประชาชนเจ้าของประเทศ"

เมื่อเกิดปัญหากับรัฐบาลหรือนักการเมือง ประชาชนมักจะเรียกร้องอำนาจนอกระบบ นำไปสู่การรัฐประหารซ้ำแล้วซ้ำเล่า

"การเรียนรู้ประชาธิปไตยในห้องเรียนอาจไม่เพียงพอ"

ผศ.ดร.ปริญญา ได้ยกตัวอย่างเส้นทางประวัติศาสตร์ในต่างประเทศ เช่น Freedom Trail ที่เมืองบอสตัน สหรัฐอเมริกา หรือแนวกำแพงเบอร์ลินในเยอรมนี ซึ่งทำหน้าที่เป็นหมุดหมายให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้จากสถานที่จริงด้วยเหตุนี้ ท่านจึงเสนอให้มี Democracy Trail ในประเทศไทย

เส้นทางดังกล่าวมีจุดเริ่มต้นที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งเป็นจุดกำเนิดของการเคลื่อนไหวทางการเมืองครั้งสำคัญหลายครั้ง ผ่านจุดปะทะในเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 บริเวณหน้าโรงแรมรัตนโกสินทร์ ที่ซึ่งเคยมีผู้ชุมนุมถูกยิงเสียชีวิต และโรงแรมแห่งนี้ยังเคยกลายเป็นโรงพยาบาลสนามในเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ 2535 ก่อนจะถูกเจ้าหน้าที่บุกเข้าสลายการชุมนุมและจับกุมผู้คนไปกว่า 3,000 คน

จากเถ้าถ่านสู่ความหวังที่ ‘สวนสันติพร’

ถัดจากโรงแรมรัตนโกสินทร์ คือที่ตั้งของอดีตกรมประชาสัมพันธ์และกองสลาก ซึ่งถูกเผาทำลายในคืนวันที่ 18 พฤษภาคม 2535 และรัฐบาลในขณะนั้นใช้เป็นเหตุผลในการปราบปรามประชาชน 13 ปัจจุบันพื้นที่ส่วนหนึ่งได้กลายเป็น "สวนสันติพร" และอนุสรณ์สถานพฤษภาประชาธรรม

อย่างไรก็ตาม ผศ.ดร.ปริญญา ชี้ว่า แม้เวลาจะผ่านมา 33 ปีแล้ว แต่ความตั้งใจที่จะทำให้สวนแห่งนี้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ประชาธิปไตยก็ยังไม่สำเร็จ อนุสาวรีย์ที่ตั้งอยู่ก็สร้างขึ้นจากเงินบริจาคของประชาชน โครงการยังคงต้องการการสนับสนุนเพื่อพัฒนาให้เป็นพื้นที่สีเขียวเพื่อการเรียนรู้ เป็นจุดศูนย์กลางของ Democracy Trail อย่างสมบูรณ์

ถอดรหัสสัญลักษณ์ ณ อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย

เส้นทางสิ้นสุดที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ซึ่งเต็มไปด้วยสัญลักษณ์ที่น่าขบคิด ศ.ดร.ปริญญา ชี้ให้เห็นว่า พานแว่นฟ้าที่ประดิษฐานรัฐธรรมนูญนั้น มีนัยยะถึงการที่ประชาชนทูลเกล้าฯ ถวายรัฐธรรมนูญแด่พระมหากษัตริย์ เพื่อให้ทรงลงพระปรมาภิไธยและทรงยอมอยู่ใต้รัฐธรรมนูญ

แต่สัญลักษณ์ที่น่าฉุกคิดที่สุด อาจเป็นรูปปั้นทหารจาก 4 เหล่าทัพที่ฐานอนุสาวรีย์ 

"จริงๆ ต้องหันออกไม่ใช่เหรอ? ต้องปกป้องประชาธิปไตย ปกป้องรัฐธรรมนูญ" อ.ปริญญา ตั้งคำถาม

"แต่คำถามคือทำไมต้องหันเข้า? นี่เองหรือเปล่าครับ ทำให้แทนที่จะปกป้องประชาธิปไตย... ประวัติศาสตร์ของทหารไทยกับการเมืองจึงเป็นการล้มล้างรัฐธรรมนูญตลอดมา"

สร้างเส้นทางให้เป็นจริง ด้วยพลังของประชาชน

สุดท้ายนี้ ผศ.ดร.ปริญญา เน้นย้ำว่า การเรียนรู้จากอดีตจะทำให้ทุกฝ่าย ไม่ว่าจะเป็นประชาชน นักการเมือง หรือทหาร เข้าใจบทบาทของตนในระบอบประชาธิปไตย เพื่อไม่ให้ประวัติศาสตร์ซ้ำรอย  จากการเป็น "ส่วนหนึ่งของปัญหา" กลายเป็น "ส่วนหนึ่งของการแก้ปัญหา"

โครงการ Democracy Trail และการพัฒนาสวนสันติพรยังคงต้องการแรงสนับสนุนจากภาคประชาชน เพื่อสร้างพื้นที่แห่งการเรียนรู้และส่งต่อแรงบันดาลใจให้คนรุ่นต่อไปได้หวงแหนในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขอย่างแท้จริง ผู้ที่สนใจสามารถร่วมบริจาคผ่านเว็บไซต์ "เทใจดอทคอม" เพื่อทำให้เส้นทางประชาธิปไตยสายนี้เกิดขึ้นได้จริง