ประวัติ QR code นวัตกรรมเปลี่ยนโลกจากโรงงานสู่การเงินดิจิทัล ที่เราใช้กันอย่างสุดคล่อง
แรงบันดาลใจจาก เกมกระดาน "โกะ" ! QR code นวัตกรรมเปลี่ยนโลกจากโรงงานสู่การเงินดิจิทัล ที่เราใช้กันอย่างสุดคล่อง
สัปดาห์นี้ ทั่วประเทศไทยกลับมาคึกคักอีกครั้งกับการใช้จ่ายผ่านโครงการ 'คนละครึ่งพลัส' ที่ผู้คนต่างหยิบสมาร์ทโฟนขึ้นมา "สแกนจ่าย" ผ่าน แอปพลิเคชัน 'เป๋าตัง' อย่างเป็นสนุกสนานมันมือ เราอาจสังเกตเห็นการใช้จ่ายแบบไร้เงินสดที่ดูราวกับเป็นเรื่องธรรมดา แต่เบื้องหลังความง่ายและรวดเร็วเหล่านั้น คือนวัตกรรมสำคัญที่เรียกกันว่า QR Code (Quick Response Code)
ในทุกวันนี้ เราอาจใช้ QR Code ในการชำระเงิน ตรวจสอบข้อมูล หรือแม้กระทั่งเข้าสู่ระบบรักษาความปลอดภัย แต่ทราบหรือไม่ว่าเทคโนโลยีทรงประสิทธิภาพนี้ไม่ได้ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อวัตถุประสงค์ทางการเงินตั้งแต่แรก ? SPRiNG tech จะพาคุณย้อนกลับไปสู่จุดเริ่มต้นที่เรียบง่ายของสี่เหลี่ยมขาวดำที่ได้ปฏิวัติชีวิตประจำวันและการทำธุรกิจทั่วโลก
จุดกำเนิด: ความท้าทายในโรงงานอะไหล่รถยนต์
เรื่องราวของ QR Code เริ่มต้นขึ้นในปี 1994 (พ.ศ. 2537) ภายในโรงงานผลิตอะไหล่รถยนต์ของ เดนโซ่ เวฟ (Denso Wave) ซึ่งเป็นบริษัทในเครือของ โตโยต้า กรุ๊ป (Toyota Group) ในประเทศญี่ปุ่น
ผู้คิดค้น QR Code แรกเริ่มคือ วิศวกรชาวญี่ปุ่นชื่อ มาซาฮิโระ ฮาระ (Masahiro Hara) และทีมงาน
ปัญหาตอนนั้น คือ โรงงานผลิตรถยนต์ในขณะนั้นกำลังเผชิญกับปัญหากลุ่มข้อมูลอะไหล่ที่เพิ่มขึ้นถึง 5-6 เท่า เนื่องจากมีการผลิตอะไหล่ที่หลากหลายประเภทขึ้น แต่ บาร์โค้ดแบบ 1 มิติ (บาร์โค้ดแท่ง) ดั้งเดิมที่ใช้กันอยู่มีข้อจำกัดในการเก็บข้อมูลเพียงประมาณ 20 ตัวอักษร ทำให้คนงานต้องสแกนหลายครั้งเพื่อรวบรวมข้อมูลทั้งหมด ซึ่งส่งผลให้กระบวนการผลิตล่าช้าและประสิทธิภาพลดลง
แรงบันดาลใจและการกำเนิด 'รหัสตอบสนองด่วน'
มาซาฮิโระ ฮาระ (Masahiro Hara) ต้องออกแบบระบบที่สามารถเก็บข้อมูลได้มากกว่าเดิมอย่างมหาศาล และสามารถสแกนได้อย่างรวดเร็วในทุกทิศทาง แรงบันดาลใจของเขามาจาก เกมกระดาน "โกะ" (Go) ของญี่ปุ่น ซึ่งมีการวางหมากสีดำและขาวเป็นตารางสี่เหลี่ยม
นวัตกรรมหลัก: คุณฮาระและทีมได้พัฒนา รหัสแบบเมทริกซ์ 2 มิติ ที่เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส
ความสามารถในการเก็บข้อมูล: สามารถเก็บตัวเลขได้สูงสุดถึง 7,089 ตัว หรือตัวอักษรและตัวเลข 4,296 ตัว
การสแกน 360 องศา: สามารถสแกนได้อย่างรวดเร็วจากทุกทิศทางโดยไม่จำเป็นต้องมีทิศทางที่เจาะจง ด้วยการใช้สัญลักษณ์สี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ 3 มุม (Position Detection Patterns) เพื่อช่วยในการระบุตำแหน่งและแยกโค้ดออกจากพื้นหลัง
หลังจากใช้เวลาค้นคว้าและพัฒนาประมาณ 2 ปี ในที่สุด คิวอาร์โค้ด (QR Code: Quick Response Code) หรือ "โค้ดที่สามารถอ่านและเก็บข้อมูลได้อย่างรวดเร็ว" ก็ถือกำเนิดขึ้นในปี 1994
ความทนทาน: ด้วยความที่ถูกออกแบบมาเพื่อใช้ในสภาพแวดล้อมโรงงานอุตสาหกรรม QR Code เวอร์ชันแรกสุดจึงถูกสร้างให้มีความทนทานสูง สามารถอ่านข้อมูลได้อย่างถูกต้องแม้พื้นผิวของโค้ดจะได้รับความเสียหายไปมากถึง 30%
การเปิดเสรีและก้าวกระโดดสู่สากลของ QR Code
ปัจจัยสำคัญที่สุดที่ทำให้ QR Code กลายเป็นนวัตกรรมเปลี่ยนโลกคือการตัดสินใจครั้งสำคัญของ Denso Wave:
ไม่เก็บค่าลิขสิทธิ์: บริษัทตัดสินใจ ไม่สงวนสิทธิ์บัตร (Patent) สำหรับ QR Code มาตรฐาน ทำให้เทคโนโลยีนี้สามารถถูกนำไปใช้ได้อย่างเสรีและกว้างขวางทั่วโลกโดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใด ๆ คุณฮาระให้เหตุผลว่าพวกเขาไม่ได้ทำเพื่อหารายได้ แต่ต้องการแก้ปัญหาในภาคอุตสาหกรรม
มาตรฐานสากล: ในปี ค.ศ. 2000 QR Code ได้รับการรับรองให้เป็น มาตรฐานสากล ISO/IEC 18004 ซึ่งเป็นการตอกย้ำถึงการยอมรับในระดับโลก
ขยายสู่ผู้บริโภค: ในช่วงต้นทศวรรษ 2000 การมาถึงของโทรศัพท์มือถือที่มีกล้องถ่ายรูปได้เป็นประตูสู่การใช้งาน QR Code ในระดับผู้บริโภค เช่น การตลาด, การโฆษณา, และการเข้าถึงข้อมูลสินค้า
นับจากนั้น QR Code ได้ถูกนำไปต่อยอดในภาคส่วนต่าง ๆ อย่างกว้างขวาง เช่น อีคอมเมิร์ซ, การศึกษา, การรักษาความปลอดภัย, บริการทางการแพทย์, ท่องเที่ยว, และการตลาด
ไทยในแถวหน้า: สังคมไร้เงินสดและ 'Cashless Society' ใช้ผ่าน QR Code
QR Code ได้รับความนิยมอย่างก้าวกระโดดทั่วโลก โดยเฉพาะในช่วงการระบาดใหญ่ของ COVID-19 ที่เป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับการทำธุรกรรมแบบ ไร้สัมผัส (Contactless) รวมถึงการชำระเงินดิจิทัล
QR code กับ ประเทศไทย
ปี 2560 (ค.ศ. 2017): ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ร่วมมือกับผู้ให้บริการทางการเงินและเครือข่ายบัตรระดับโลกกว่าสิบราย เพื่อกำหนดให้มีการใช้ มาตรฐานเดียวกัน สำหรับ QR Code เพื่อการชำระเงิน (QR Code Payment) ทำให้ผู้บริโภคและร้านค้าสามารถรับ-จ่ายเงินได้เต็มรูปแบบผ่านช่องทางต่าง ๆ
ติดอันดับโลก : รายงานล่าสุดจาก Digital 2023 Global Overview Report ชี้ว่าในปี 2023 หรือเมื่อ 2 ปีก่อน คนไทยมีพฤติกรรมการใช้ QR Code ทั้งเพื่อรับข้อมูล ยืนยันตัวตน และชำระเงิน มากที่สุดเป็นอันดับ 5 ของโลก จาก 50 ประเทศที่ปรากฏในรายงาน
QR Code ได้เปลี่ยนผ่านบทบาทจากเครื่องมือติดตามชิ้นส่วนรถยนต์ในโรงงานไปเป็นเสาหลักของระบบการเงินและข้อมูลในยุคดิจิทัล ซึ่งพิสูจน์ให้เห็นแล้วในทุกการสแกนจ่ายของคนไทยในโครงการต่าง ๆ รวมถึง 'คนละครึ่งพลัส' ในสัปดาห์นี้
