เตือน "บัวผุด" ดอกไม้ที่ใหญ่ที่สุดและเหม็นที่สุดในโลกกำลังใกล้สูญพันธุ์

ดอกราฟเฟิลเซีย หรือ บัวผุด ใกล้สูญพันธุ์

ราฟเฟิลเซีย หรือ บัวผุด เป็นพืชปรสิตที่หายาก และจะปล่อยกลิ่นที่เน่าเปื่อยรุนแรง ซึ่งมักเรียกกันว่าดอกไม้ซากศพ ซึ่งกลิ่นเน่าที่ผลิตขึ้นมาเพื่อดึงดูดแมลงวันกินเนื้อ แต่พืชสกุลนี้ พบดอกไม้ที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่มีขนาดกว้างกว่า 1 เมตร กำลังตกอยู่ในความเสี่ยงเนื่องจากการทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยของป่าในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยราฟเฟิลเซียที่ค้นพบแล้วมี 42 สายพันธุ์ และนักวิจัยเตือนว่าทุกสายพันธุ์กำลังถูกคุกคาม โดย 25 สายพันธุ์อยู่ในสถานะใกล้สูญพันธุ์ขั้นวิกฤต และอีก 15 สายพันธุ์อยู่ในสถานะใกล้สูญพันธุ์

ผลการศึกษาใหม่ที่ตีพิมพ์ในวารสาร Plants, People, Planet ระบุว่า มากกว่าสองในสามของพืชสายพันธุ์นี้ไม่ได้รับการคุ้มครองโดยแนวทางการอนุรักษ์ในปัจจุบัน ซึ่งถือเป็นการประเมินภัยคุกคามระดับโลกครั้งแรกที่พืชเหล่านี้กำลังเผชิญ

ดร.คริส ธอโรกู้ด จากสวนพฤกษศาสตร์มหาวิทยาลัยอ็อกซ์ฟอร์ด ผู้เขียนผลการศึกษานี้ กล่าวว่า การศึกษานี้ "เน้นย้ำว่าความพยายามในการอนุรักษ์ทั่วโลกที่มุ่งเน้นไปที่พืช ถึงแม้จะมีความโดดเด่น แต่ก็ล้าหลังกว่าการอนุรักษ์สัตว์"

“เราต้องการความร่วมมือระดับภูมิภาคอย่างเร่งด่วน เพื่อรักษาดอกไม้ที่น่าทึ่งที่สุดในโลก ซึ่งส่วนใหญ่จวนจะสูญหายไปแล้ว” 

เนื่องจากดอกไม้ชนิดนี้ส่วนใหญ่ถูกซ่อนไว้ตลอดวงจรชีวิต จึงยังไม่เป็นที่เข้าใจมากนัก และยังคงมีการพบสายพันธุ์ใหม่อยู่เรื่อยๆ เชื่อกันว่าประชากรจำนวนมากยังไม่เป็นที่รู้จัก

 “น่าตกใจที่การศึกษาเมื่อเร็วๆ นี้ชี้ให้เห็นว่าพืชชนิดนี้ หลายตัวถูกกำจัดให้สิ้นซากก่อนที่จะเป็นที่รู้จักทางวิทยาศาสตร์ด้วยซ้ำ” 

ราฟเฟิลเซียเป็นพืชปรสิตที่ไม่มีใบ ลำต้น หรือราก และไม่มีการสังเคราะห์แสง แต่กลับใช้เส้นใยยาวที่ดูเหมือนเซลล์เชื้อรา สกัดอาหารและน้ำจากเถาวัลย์ป่าเขตร้อนทั่วบรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และไทย

อนุรักษ์ราฟเฟิลเซีย

ราฟเฟิลเซีย ใช้เวลาส่วนใหญ่ของชีวิตซ่อนอยู่ภายในเถาวัลย์ ก่อนเกิดเป็นดอกตูมคล้ายกะหล่ำปลีที่กลายเป็นดอกไม่ขนาดยักษ์ ดอกไม้ชนิดนี้ ผสมเกสรผ่านของเหลวเหนียวข้นที่ส่งกลิ่นล่อแมลงวัน

หลังจากที่นักสำรวจชาวยุโรปค้นพบพืชเหล่านี้ครั้งแรกในปลายศตวรรษที่ 18 การได้เห็นหรือเก็บสะสม ดอกไม้กลายเป็นเป้าหมายของการสำรวจมาอย่างต่อเนื่อง โดยนักวิชาการรู้สึกทึ่งเป็นพิเศษว่ามันเชื่อมโยงกับเถาวัลย์ในป่าได้อย่างไร

มีเพียงสายพันธุ์เดียว (Rafflesia magnifica) ที่ถูกระบุว่าใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่งโดยสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) แต่นักวิจัยต้องการให้สายพันธุ์ทั้งหมดถูกเพิ่มเข้าไปในบัญชีแดงของสายพันธุ์ที่ถูกคุกคามของ IUCN

พวกเขากำลังเรียกร้องให้มีการปกป้องแหล่งที่อยู่อาศัยของมันมากขึ้น ทำความเข้าใจกับสายพันธุ์ที่มีอยู่ให้ดีขึ้น และหาวิธีการใหม่ๆ ในการแพร่พันธุ์พวกมัน โดยปัจจุบัน ความพยายามที่จะขยายพันธุ์ในสวนพฤกษศาสตร์ประสบผลสำเร็จอย่างจำกัด

กระโถนพระฤาษี ในอุทยานแห่งชาติแม่โถ จ.เชียงใหม่

กระโถนพระฤาษี พืชหายากในประเทศไทย ราชินีแห่งกาฝากที่สามารถฝากตัวได้ทั้งบนพิ้นดินและแขวนลอยตามต้นไม้ จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับบัวผุด เป็นพืชเบียนคือมันจะอาศัยเกาะอยู่ตามรากไม้ของพืชเถาวัลย์จำพวกเครือเถาน้ำ แทงเนื้อเยื่อในส่วนที่เป็นเส้นใยเข้าไปในรากของพืชอาศัยเพื่อดูดกินอาหาร เมื่อดอกบานจะมีลักษณะคล้ายกระโถนปากแตร กลีบดอกมีสีแดงสดและมีจุดประซึ่งเรียกว่าหูดสีเหลืองกระจายอยู่บนกลีบดอก ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของดอกอยู่ที่ประมาณ 10-15 เซนติเมตร

กระโถนพระฤาษี เมื่อบานแล้วจะมีกลิ่นเหม็น ซึ่งกลิ่นเหม็นนี้จะช่วยล่อแมลงวันมาช่วยในการผสมพันธุ์ กระโถนพระฤาษีจัดเป็นพืชที่ค่อนข้างหาดูได้ยากและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์เนื่องมาจากการบุกรุกทำลายป่าของมนุษย์ 

บัวผุด ที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสง จ.สุราษฎร์ธานี

ดอกบัวผุด พบในป่าดิบตั้งแต่แหลมมลายูลงไป และในไทยพบที่อุทยานแห่งชาติเขาสก อำเภอพนม จังหวัดสุราษฎร์ธานี และในพื้นที่ใกล้เคียง อาทิ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสง อุทยานแห่งชาติคลองพนม ฯ

ดอกบัวผุดเป็นพืชกาฝากที่อาศัยน้ำเลี้ยงจากรากของเถาวัลย์น้ำอย่าง เครือเขาน้ำหรือส้มกุ้ง ไม่มีลำต้น ไม่มีใบ มีเพียงดอกสีแดงประแต้มเหลืองใหญ่ราว 10 เซนติเมตร โผล่ขึ้นมาจากดินเท่านั้น เป็นดอกที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลกและมีกลิ่นที่เหม็นมาก ลักษณะคล้ายกับหม้อขนาดใหญ่มีกลีบหนา ภายในดอกจะมีแผ่นแบนคล้ายจาน ส่วนด้านบนมีปุ่มคล้ายหนามแหลมจานนี้จะซ้อนเกสรตัวผู้กับรังไข่ไว้ด้านล่าง ที่โคนของดอกมีกลีบนำสีน้ำตาลอมเหลืองเรียงสลับซับซ้อนกันอยู่มาก ดอกบัวผุดใช้เวลาในการเติบโตนานกว่า 9 เดือน และจะบานอยู่ได้แค่ 4-5 วัน จากนั้นจะค่อย ๆ ดำเน่าไป

รูปภาพจาก : gettyimages (Nora Carol Photography) , กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

• แบงก์เริ่มไม่หนุนธุรกิจที่ไม่มี ESG “ธนาคารออมสิน” งดปล่อยสินเชื่อถ่านหิน

• สัญญาณโลกร้อน! กระทบป่าบนเทือกเขาสูง หลายพันธุ์พืชเสี่ยงสูญพันธุ์

• เปิดข้อมูลไฟป่า พบไหม้ซ้ำซากกว่าสี่ล้านไร่ ย้ำจะแก้ฝุ่นต้องแก้ไฟป่า