ความตายรอบทิศ มลพิษทั่วไทย ประเทศไทยมีปัญหาสิ่งแวดล้อมอะไรบ้าง

แค่ปัญหามลพิษ PM 2.5 ปัญหาเดียวก็ทำให้คนไทยมากกว่า 40 ล้านคนมีปัญหาด้านสุขภาพเรื้อรังระยะยาว บางครั้งเราก็สูญเสียหลายชีวิตไปโดยที่ไม่สามารถทำอะไรได้เลย แต่นั่นยังไม่พอ คนไทยยังต้องเสี่ยงเผชิญหน้ากับปัญหาด้านสุขภาพที่มาจากมลพิษด้านสิ่งแวดล้อมแย่ ๆ อีกมาก โดยที่ผ่านมา รัฐไทยยังแก้ปัญหาให้ไม่ได้ และเป็นวิกฤตเรื้อรังมาจนถึงทุกวันนี้

ศึกรอบทิศรูปแบบใหม่ในศตวรรษที่ 21 คือมลพิษที่มาจากในประเทศและนอกประเทศ ด้วยเหตุนี้ SPRiNG ในคอลัมน์ Keep The World จึงลองรวบรวมปัญหามลพิษที่เกิดขึ้นทั่วไทย ว่าในแต่ละภูมิภาค ประชาชนคนไทยต้องเผชิญหน้ากับมลพิษรูปแบบไหนบ้าง แล้วขั้นตอนการแก้ปัญหาเดินหน้าไปถึงไหนแล้ว

แต่ต้องขอยอมรับก่อนว่า เนื้อหาที่รวบรวมมา อาจจะไม่ครอบคลุมทุกปัญหาที่เกิดขึ้นจริงในประเทศไทย เพราะเชื่อว่าประเทศไทยยังมีปัญหามลพิษซุกซ่อนและมีให้ถกเถียงอีกเยอะมาก ถ้าจะกล่าวถึงทั้งหมดคงจะเยอะมากทีเดียว ดังนั้น เนื้อหาในบทความนี้จะเป็นการยกตัวอย่างประเด็นปัญหามลพิษใหญ่ ๆ ที่กำลังถูกถกเถียงกันในปี 2025 จากการติดตามสถานการณ์โดย SPRiNG

มลพิษภาคเหนือประเทศไทย

PM2.5 ฝุ่นควันข้ามพรมแดน ที่เจรจาข้ามชาติยังไม่ประสบความสำเร็จ

เกิดอะไรขึ้น?

ปัญหาเดิมที่ยืดเยื้อยาวนานหลายปี คงหนีไม่พ้น ฝุ่นควันข้ามพรมแดนที่สร้างความเดือดร้อนแก่พี่น้องชาวเหนืออย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แน่นอนว่าผ่านมาแล้วหลายปี เรารู้สาเหตุและแหล่งกำเนิดฝุ่น ว่ามากจากไหนบ้าง อาทิ ไฟป่า การเผาพื้นที่ทางการเกษตรเพื่อเตรียมปลูกพืชใหม่ ไปจนถึงการเผาพื้นที่ทางการเกษตรในเขตประเทศเพื่อนบ้านที่ได้พัดพาฝุ่นเข้ามายังประเทศไทย เป็นต้น

UPDATE แก้ฝุ่นพิษเชียงใหม่

สิ่งที่ประชาชนเรียกร้องให้เกิดขึ้นจริงมานานเช่นเดียวกันคือ พ.ร.บ.อากาศสะอาด ที่จะมาช่วยแก้ปัญหาเรื่องฝุ่น PM2.5 ในประเทศไทยอย่างจริงจัง แต่ที่ผ่านมา รัฐกล่าวเพียงแค่ว่ายังอยู่ในขั้นตอนการร่างกฎหมาย แม้ว่าปัญหาฝุ่น PM2.5 จะกลายเป็นวาระระดับชาติไปแล้ว แต่พ.ร.บ.อากาศสะอาด ก็ยังไม่สำเร็จเสร็จสิ้น ทำให้ประชาชนต้องรออย่างไร้จุดหมาย

และเพราะทนไม่ไหว ล่าสุด จึงมีการเคลื่อนไหวภาคประชาชน “อดบ่ไหว แก้ไขสักกำเต๊อะ” การรวมตัวกันของพี่น้องชาวเหนือ กรีนพีซ ประเทศไทย มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม มูลนิธิพัฒนาภาคเหนือ และสภาลมหายใจเชียงใหม่ นักวิชาการ นักกฎหมาย ร่วมกันเสนอและแชร์ไอเดียเพื่อแก้ปัญหาฝุ่นพิษข้ามพรมแดน เพื่อให้การแก้ปัญหาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ เป็นธรรม และรวดเร็วที่สุด

สารหนูแม่น้ำกก ปลาติดเชื้อ คนติดโรค มลพิษจากต้นน้ำสู่ปลายน้ำ ที่รัฐไทยไม่กล้าเจรจา

เกิดอะไรขึ้น?

ประเด็นสารพิษข้ามพรมแดน จากกรณีพบสารหนู-ตะกั่วในแหล่งน้ำทางภาคเหนือของไทย และจากการตรวจสอบโดยกรมควบคุมมลพิษ เชียงใหม่ และมูลนิธิสิทธิมนุษยชนรัฐฉานเผยว่า สาเหตุสารพิษในแม่น้ำภาคเหนือไทย มีต้นกำเนิดมาจากการทำเหมืองแร่ ต้นแม่น้ำกก ในพื้นที่ของประเทศเมียนมา เขตการดูแลของกองทัพว้า และผู้ดำเนินกิจการเหมืองคือกลุ่มคนจีนที่เข้าไปลงทุน โดยต้องการถลุงแร่แรร์เอิรธ์ เพื่อนำไปผลิตอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ส่งขายต่างประเทศ

Update แก้สารพิษแม่น้ำกก

เป็นเวลากว่า 3 เดือนแล้ว พื้นที่ริมน้ำ ได้แก่ บริเวณลุ่มน้ำกก แม่น้ำสาย และน้ำโขง ตรวจพบสารหนูเกินค่ามาตรฐาน ชาวบ้านในพื้นที่ยังไม่สามารถลงเล่นน้ำ ใช้น้ำอุปโภค บริโภคได้ รายงานจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย เผยว่า คุณภาพน้ำยังอยู่ในระดับพอใช้ถึงเสื่อมโทรม แต่ก็ยืนยันว่าประชาชนยังใช้น้ำประปาได้ปกติ เพราะมีการบำบัดที่รัฐมั่นใจว่าสะอาดแล้ว แต่อย่างไรก็ตาม รัฐก็ยังขอความร่วมมือประชาชนในพื้นที่ งดใช้น้ำจากแม่น้ำดังกล่าวชั่วคราว ทั้งในการอุปโภค บริโภค และการสัมผัสน้ำโดยตรง จนกว่าจะได้รับการยืนยันว่าปลอดภัยจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

มลพิษภาคกลางของประเทศไทย

ปลาหมอคางดำ เอเลี่ยนสปีชีส์ มลพิษสัตว์ข้ามชาติ

เกิดอะไรขึ้น?

การมาของปลาหมอคางดำ สัตว์เอเลี่ยนสปีชีส์ต่างถิ่นระบาดในกรุงเทพและปริมณฑล ที่ทุกวันนี้เราก็ยังไม่รู้ที่มาที่แท้จริงของมัน จนเกิดเป็นข้อถกเถียงกันว่าใครกันแน่ที่ต้องรับผิดชอบ เอกชนที่เคยมีประวัตินำเข้า หรือรัฐบาลที่พยายามแก้ปัญหาแล้ว แต่การมีอยู่ของสัตว์เอเลี่ยนก็เป็นปัญหาใหญ่เกินไปที่รัฐบาลจะแก้ได้

ที่ผ่านมา ชาวบ้านต้องระทมทุกข์กับเจ้าปลาหมอคางดำเหล่านี้ เนื่องจากปลาเอเลี่ยนเข้าไปรุกรานปลาและสัตว์น้ำท้องถิ่น บางครั้งก็เข้าไปกินสัตว์น้ำที่ชาวบ้านเลี้ยงไว้จนเกลี้ยงบ่อ ประกอบอาชีพต่อไม่ได้ แถมยังต้องเสียเงินมากขึ้นไปอีกเพื่อจัดการปลาเอเลี่ยน

Update สถานการณ์ปลาหมอคางดำ

ในช่วงเดือนมีนาคม 2568 กรมประมงเผยว่า นายกรัฐมนตรีจะจัดสรรงบประมาณกว่า 98 ล้านบาท ให้แก้ไขปัญหาปลาหมอคางดำเร่งด่วน แม้ว่าก่อนหน้านี้ รัฐจะใช้งบไปแล้ว 500 ล้านบาทเพื่อแก้ไข แต่ก็ไม่สามารถหยุดยั้งการระบาด หรือบรรทุกข์ของชาวบ้านได้มากนัก

ด้านกลุ่มเครือข่ายประชาชน ยังคงหนักแน่นว่ารัฐจะต้องเร่งแก้ โดยเรียกร้อง 4 ข้อหลัก คือ หนึ่ง ต้องสอบสวนหาผู้กระทำผิด สอง รัฐต้องกำจัดปลาหมอคางดำให้หมดภายใน 1 ปี และฟื้นฟูระบบนิเวศให้กลับสู่ภาวะปกติโดยเร็ว สาม ประกาศเขตภัยพิบัติในพื้นที่ที่มีการระบาด และสี่ รัฐต้องดำเนินการฟ้องร้องดำเนินคดีผู้กระทำผิด เพื่อชดเชยผู้ได้รับผลกระทบ

PM2.5 มลพิษที่คนในเมืองก่อขึ้นเอง

เกิดอะไรขึ้น?

มลพิษฝุ่นควัน PM2.5 ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เป็นปัญหาฝุ่นที่แตกต่างจากภาคเหนือ ตรงที่ฝุ่นควันส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากกิจกรรมภายในเมืองเอง อาทิ ควันจากโรงงานอุตสาหกรรม, ควันจากยานยนต์น้อยใหญ่ที่วิ่งเข้าออกเมือง, เขตการก่อสร้าง และการเผาตอซังข้าวในพื้นที่ทางการเกษตรรอบเมือง ในวันที่อากาศปิด ลมไม่ระบายออก ที่เมื่อถึงฤดูกาล ฝุ่นก็จะกลับมาเสมอ เหมือนภาคเหนือ ประชาชนก็ยังต้องเผชิญกับฝุ่นควันเมื่อฤดูกาลนั้นมาถึง

Update PM2.5 กรุงเทพฯ

แนวทางรับมือฝุ่น PM2.5 ของกทม.คือ กำหนดเขตมลพิษต่ำ มาตรการรถคันนี้ลดฝุ่น ห้องเรียนปลอดฝุ่น ส่งเสริมให้ประชาชน Work From Home สนับสนุนทีมฝนหลวง มีแอปพยากรณ์ฝุ่น มีรถอัดฟางให้เกษตรกรยืม เพื่อลดการผาตอซังข้าว และปลูกต้นไม้ล้านต้น

แหล่งซุกกากพิษ มลพิษคนท้องถิ่น

เกิดอะไรขึ้น?

Thai PBS News รายงานว่า ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พบแหล่งซุกกากพิษ 3 แห่ง ได้แก่ บริษัท เอกอุทัย สาขาสามบัณฑิต อ.อุทัย, โรงงาน ซันเทค เคมิคอล แอนด์โลจิสติกส์ จำกัด และโกดังเก็บสินค้า อ.ภาชี โดยพื้นที่เหล่านี้พบกากอุตสาหกรรมแหล่งละ4,000-8,000 ตัน โดยที่โรงงานเหล่านี้ไม่มีใบอนุญาต และเคยถูกเพิกถอนใบอนุญาตโรงงาน โดยกากที่พบถูกทิ้งและละลายลงดิน อาจเพิ่มความเสี่ยงไหลซึมลงดินและแหล่งน้ำของชุมชนใกล้เคียงและระบบนิเวศ และหากฝนตก น้ำท่วม….

Update ซุกกากพิษ

ที่ผ่านมากากอุตสาหกรรมถูกกำจัดไปแล้วกว่า 400 ตัน (เป็นเพียงแค่ส่วนน้อยเท่านั้น) และใช้งบประมาณของรัฐไปกว่า 6.9 ล้านบาท และมีแผนที่จะเพิ่มงบประมาณแก้ไขอีก 73 ล้านบาทในปีนี้ ส่วนกระบวนการฟื้นฟู ยังคงต้องรอดูต่อไป เพราะกำลังดำเนินการฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายจากผู้กระทำผิด

กัดเซาะชายฝั่ง กรุงเทพจมน้ำ

เกิดอะไรขึ้น?

ทิศเหนือของอ่าวตัว ก. (อ่าวไทย) เป็นที่ตั้งของกรุงเทพฯ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม สมุทรปราการ พื้นที่เหล่านี้เผชิญปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งและการเพิ่มขึ้นของระดับน้ำทะเล โดยมีตัวอย่างที่ Keep The World ได้ลงพื้นที่สำรวจ เช่น ชุมชนแหลมฟ้าผ่า วัดบ้านขุนสมุทรจีน จ.สมุทรปราการ ที่วัดเคยตั้งอยู่บนแผ่นดิน แต่ตอนนี้กลายเป็นว่าวัดตั้งอยู่กลางน้ำทะเล และมีหลักฐานคือเสาไฟ โผล่ขึ้นกลางน้ำ แสดงถึงอดีตเคยเป็นถนนมาก่อน หรือตัวอย่างที่บางขุนเทียน หลักหมุดที่ 28 ที่ชูขึ้นกลางน้ำ บ่งบอกว่าแผ่นดินกรุงเทพฯจมน้ำไปเรียบร้อยแล้ว

Update กรุงเทพฯจมน้ำ

ที่ผ่านมา รัฐพยายามหาแนวทางในการแก้ปัญหา ไม่ว่าจะมีแนวคิดทำคันดินกั้น แนวคิดย้ายเมืองหลวง แนวคิดยกถนนให้สูงขึ้น แต่ก็ยังไร้วี่แวว เพราะไม่มีอัปเดตแนวทางให้เราได้รับทราบกันอย่างแน่ชัด สรุปคือ ยังไม่มีท่าทีที่รัฐจะจริงจังกับประเด็นนี้ หากมี เราจะมาอัปเดตกันอีกครั้ง

มลพิษภาคอีสานประเทศไทย

เหมืองแร่โปแตช ทำดินเค็ม ปลูกพืชผลไม่ได้

เกิดอะไรขึ้น?

ประเทศไทยมีแหล่งแร่โปแตชมากเป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากแคนาดา นำไปสู่การทำเหมือง เนื่องจากโปแตช หรือโปแตชเซียม ถือว่าเป็นสารตั้งต้นสำคัญของการทำปุ๋ยเคมี ขายได้ราคาดีในต่างประเทศ ซึ่งประเทศที่มีความต้องการสูงคือประเทศจีน

ปัจจุบัน แร่โปแตชมีอยู่ในหลายจังหวัด แต่เหมืองที่มีการทำสัมปทานและได้รับประทานบัตร มีอยู่ 3 แห่ง ได้แก่ เหมืองโปแตช อ.บำเหน็จณรงค์ จ.ชัยภูมิ, เหมืองโปแตช อ.ด่านขุนทด จ.นครราชสีมา และ จ.อุดรธานี โดยในแต่ละเหมืองจะไม่ได้บริหารโดยบริษัทเดียวกัน

ปัจจุบัน การทำเหมืองแร่ดังกล่าว ได้สร้างความเดือดร้อนให้กับชุมชนในพื้นที่ เช่น จ.นครราชสีมา ชาวบ้านเผยว่า ต้องสูญเสียที่ดินทำกิน จากปัญหาดินเค็มและน้ำเค็ม บ้านเรือผุผัง และเชื่อว่า เป็นผลมาจากการขุดเจาะอุโมงค์แหมืองแร่โปแตช นอกจากนี้มีเรื่องการทำ EIA ที่ชาวบ้านบอกว่าไม่ได้ตกลงปลงใจด้วย ในขณะที่บริษัทผู้ดูแลแย้งว่า ดินในพื้นที่เค็มอยู่ก่อนแล้ว และการทำเหมืองไม่ได้สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

Update เหมืองแร่โปแตช

ชาวบ้านยังคงรวมตัวเดินหน้าคัดค้าน พยายามแสดงออกเชิญสัญลักษณ์ว่าไม่เอาเหมืองแร่โปแตชในภาคอีสาน ในขณะที่นโยบายจากสมัยที่ นายเศรษฐา ทวีสิน ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี สั่งเร่งเดินหน้าเหมืองโปแตชในประเทศไทย เนื่องจากมองว่า สามารถแปลงเป็นโอกาสทางการค้าแร่กับต่างประเทศไทย ยังคงเดินหน้าต่อไป

มลพิษภาคตะวันออกประเทศไทย

มลพิษกากอุตสาหกรรมจากโรงงานรีไซเคิลศูนย์เหรียญ

เกิดอะไรขึ้น?

อ.สนธิ คชวัฒน์ ผู้ทรงคุณวุฒิชมรมสิ่งแวดล้อมไทย เผยว่า ประเทศไทยมีทุนจีนสีเทาที่เข้ามาตั้งโรงงาน ประกอบกิจการรีไซเคิลอุตสาหกรรม มีการนำเข้าขยะอิเล็กทรอนิกส์และอื่น ๆ มาจากต่างประเทศ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ผิดกฎหมาย เนื่องจากประเทศไทยประกาศแบนการนำเข้าขยะอิเล็กทรอนิกส์จากต่างปรแทศมาพักใหญ่แล้ว เนื่องจากความกังวลการประสิทธิภาพการรีไซเคิลผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชนใกล้โรงงาน

โดยกลุ่มทุนจีน เข้ามาประกอบกิจการในไทยแบบนี้ได้ เพราะใช้คนไทยเป็นนอมินีจัดหาซื้อที่ดินจากประชาชน หลังจากนั้นจะขออนุฐาตสร้างโกดังจากหน่วยงานท้องถิ่น โดยอ้างว่าใช้เก็บสินค้าเท่านั้น แต่เบื้องหลังคือนำเข้าขยะมาแล้วใช้โกดังเหล่านี้ บด ย่อย หรือรีไซเคิล และไม่มีมาตรฐานในการจัดการดูแลกากอุตสาหกรรมที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพคนในพื้นที่และสิ่งแวดล้อม

Update โรงงานรีไซเคิลศูนย์เหรียญ

ภาคประชาชน เรียกร้องให้รัฐเข้มงวดมากกว่านี้ และผลักดันให้เกิดร่างกฎหมาย PRTR (Pollutant Release and Transfer Register) เป็นกฎหมายที่กำหนดให้สถานประกอบการที่มีการใช้หรือปล่อยสารมลพิษที่กำหนด ต้องรายงายข้อมูลการปล่อยและการเคลื่อนย้ายสารพิษไว้ในฐานข้อมูลกลางที่ประชาชนสามารถเข้าถึงได้

นอกจากนี้ภาคประชาชนยังเดินหน้าคัดค้าน EEC หรือ เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันอออก ที่มีแผนจะสร้างขึ้นที่จ.ปราจีนบุรี โดยส่วนหนึ่งกลัวว่า EEC จะกลายเป็นแหล่งขนถ่ายสินค้าที่นำไปสู่การสร้างมลพิษดังกล่าว และเชื่อว่า EEC ไม่ทำให้มีรายได้หรือชีวิตคนในพื้นที่ดีขึ้น แต่จะเป็นการเอื้อทุนจีนมากขึ้นแทน

มลพิษภาคใต้ประเทศไทย

กำแพงกันคลื่น การกัดเซาะชายฝั่ง

เกิดอะไรขึ้น?

ข้อมูลจากเพจ Beach For Life เผยว่า มีหลายจังหวัดในภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคใต้ของไทยที่มีพื้นที่ติดกับทะเล และมีโครงการสร้างกำแพงกันคลื่น เพื่อลดผลกระทบจากการกัดเซาะชายฝั่ง นอกจากนี้ ยังมีปัญหาใหม่ในปัจจุบัน คือการที่รัฐใช้งบประมาณกว่าพันล้านบาทกับโครงการเติมทรายให้ชายหาด จนนำไปสู่คำถามที่ว่า เป็นทางออกที่ดีในการแก้ปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งจริงเหรอ

แน่นอนว่าภาคประชาชนไม่เห็นด้วย โดยเฉพาะเพจ Beach for Life ที่ให้ความเห็นว่า กำแพงกันคลื่นจะทำให้การกัดเซาะชายฝั่งแย่กว่าเดิม เนื่องจากคลื่นจะค่อย ๆ ปะทะและตะกรุยทรายหน้ากำแพงออกไปเรื่อย และก็จะทำให้คลื่นที่ซัดเข้ามามีความรุนแรงขึ้น จนในที่สุดอาจทำกำแพงพัง ทำให้เป็นการแก้ปัญหาที่ไม่มีประสิทธิภาพ หรือแทบไม่เป็นผล

Update กำแพงกันคลื่นไทย

ภาคประชาชนยังคงออกมาขับเคลื่อนเรื่อย ๆ โดยเรียกร้องว่า รัฐต้องหาแนวทางในการแก้ปัญหาที่ถูกจุด และถูกต้อง ชายหาดเป็นทรัพยากรของประชาชนทุก ๆ คน ไม่ควรมีใครเป็นเจ้าข้าวเจ้าของอยู่ฝ่ายเดียว ส่วนภาครัฐยังไม่มีแนวทางสำหรับเรื่องนี้อย่างชัดเจน

ขยะทะเล

เกิดอะไรขึ้น?

ปัญหาขยะทะเลเป็นปัญหาใหญ่ของคนทั่งโลก และก็เป็นปัญหาของทะเลไทยมานานมากแล้ว ขยะกว่า 80% มาจากบนบก ที่ทิ้งไม่ถูกที่ ถูกจัดการไม่ดี ส่วนที่เหลืออาจมาจากกิจกรรมทางน้ำ เช่นการท่องเที่ยวและการประมง หรืออาจลอยมาจากต่างประเทศก็เป็นไปได้เช่นเดียวกัน ส่งผลให้ทะเลมีขยะให้เราเห็น รวมไปถึงส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตของสัตว์น้ำ เราจะได้เห็นข่าวสัตว์ทะเลเกยตื้นบ่อย ๆ

Update ขยะทะเลไทย

ปัจจุบัน หลายองค์พยายามหาวิธีการลดขยะตั้งแต่ต้นทางและแนวทางการกำจัดปลายทางให้มีประสิทธิภาพมากที่สุด เช่น รณรงค์ให้คนทิ้งขยะให้ลงถัง ไม่ทิ้งขยะในสิ่งแวดล้อมทุกกรณี แยกประเภทของขยะก่อนทิ้งเพื่อการจัดการที่ง่าย นวัตกรรมดักขยะในแม่น้ำ หรือกิจกรรมเก็บขยะที่ก็มีให้เห็นเรื่อยๆ

แต่ก็อย่างที่เห็น ว่าปัญหาขยะไม่ได้ถูกจัดการโดยง่าย ยังคงมีข่าวสัตว์น้ำตายเพราะขยะ พบขยะตามชายหาดและในแหล่งน้ำ ส่วนหนึ่งเพราะเรายังไม่ใส่ใจกับการจัดการมากพอ ขาดความร่วมมือของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และการบริโภคที่ยังเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในโลกทุนนิยมใบนี้

ที่มาข้อมูล

Greenpeace Thailand

มูลนิธิบูรณะนิเวศ

Thai PBS News

The Active

Beach For Life

กรมประมง

Epigram News