ไม่เผาทั้งประเทศ ฝุ่น PM2.5 ก็มาอยู่ดี สส.เชียงใหม่ชี้ รัฐทำได้ทันทีไม่ต้องรอ

ฝุ่น PM2.5 จากปัญหามลพิษสู่ความธรรมดาที่ทุกคนมองว่ามันกลายเป็นฤดูกาลไปแล้ว… จริงๆ แล้ว ต้นตอของฝุ่น PM2.5 ไม่ได้มาจากแค่การเผา แต่มีต้นตอหนึ่งที่มักถูกมองข้าม ทำให้เราไร้การจัดการอย่างรอบด้าน

นายภัทรพงษ์ ลีลาภัทร์ หรือ สส.ตี๋ เชียงใหม่เขต 8 ได้โพสต์ผ่านเฟซบุ๊กวันนี้ (4 ธ.ค.68) ถึงกรณีฝุ่น PM2.5 โดยเผยว่าการเผาเป็นต้นเหตุที่สำคัญของฝุ่นพิษจริง แต่ต่อให้เราจัดการเผาได้อย่างหมดจดทั้งประเทศ เราก็ยังเหลือต้นตอของฝุ่นพิษที่ไม่ได้มาจากการเผาที่เราต้องจัดการอีกเช่นกัน

ต้นตอฝุ่นเหนือจากเผา

ตัวอย่างที่ชัดเจนของเรื่องนี้คือข้อมูลจากดาวเทียม จาก Windy.com วันที่ 2 ธ.ค.68 ที่พบว่า เราแทบไม่มีจุดความร้อนเลยในวันนั้นรวมถึงวันก่อนหน้า แต่ทำไมค่าฝุ่นของเรา โดยเฉพาะช่วงเช้าถึงสูงมาก ๆ ถึงขั้นทะลุ 100 AQI ในหลายพื้นที่ รวมถึงเชียงใหม่ด้วย ขนาดยังไม่มีไฟป่า

จากรูปจะเห็นว่า มีการปล่อยมลพิษไนโตรเจนออกไซด์ (NO2) สูงมากในหัวเมืองต่าง ๆ ในประเทศเทศก็จะเห็นอยู่ 3 กลุ่ม กทม.+ปริมณฑล เชียงใหม่ และขอนแก่น ซึ่งเป็นพื้นที่ล้วนแต่มีความหนาแน่นของประชากรสูง รวมไปถึงต่างประเทศที่ชัดเจนมาก ๆ เช่น สิงคโปร์ กัวลาลัมเปอร์ พนมเปญ ฮานอย ที่แม้ไม่มีจุดความร้อน แต่ก็ปล่อยก๊าซชนิดนี้สูงมากกว่าพื้นที่อื่น ๆ

พฤติกรรมมนุษย์ก็เหมือนกันทั้งปี ทำเหมือนเดิมทุกวัน ทำไมฝุ่นเกิดช่วงนี้ล่ะ?

ตอบง่าย ๆ คือ โลกของเรามีชั้นบรรยากาศที่มลพิษไม่สามารถเคลื่อนผ่านได้ หรือคิดภาพตามง่าย ๆ คือ ฝาชีครอบเมืองเราไว้ ซึ่งพื้นที่อาจสูงต่ำไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิแต่ละที่ ที่ไหนหนาว ฝาชีก็จะกดต่ำลง ฝุ่นหนาขึ้น ถ้าเริ่มร้อนจะยกสูง ฝุ่นจะบางลง

แล้วฝุ่นเหล่านี้จะหายไปได้ยังไง ฝุ่นสามารถหายไปได้ด้วยความชื้นในอากาศ นั่นคือเหตุผลว่าทำไมหน้าฝนเราจึงไม่เจอปัญหาฝุ่นเท่าหน้าหนาวหรือหน้าร้อนนั่นเอง

แล้ว NO2 เกิดจากอะไร? เกี่ยวอะไรกับ PM2.5

ไม่ว่าจะเป็นไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) หรือ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) หรือ สารอินทรีย์ละเหยง่าย (VOCs) คือมลพิษที่ปล่อยออกมาจากรถ โรงงาน การเผา หรือแม้แต่การใช้ปุ๋ยเกินขนาด ก็เกิดมลพิษได้ ก๊าซเหล่านี้จะทำปฏิกิริยากับแสงอาทิตย์และกลายเป็น PM2.5 หรือที่เรียกว่า ฝุ่นทุติยภูมิ นี่แหละต้นตอที่เราต้องจัดการกับปัญหาฝุ่นในเมือง

แนะแนวทางแก้ปัญหา

นี่คือจุดที่เราต้องเร่งผลักดันการนำเทคโนโลยีเข้ามาหาแหล่งกำเนิดของฝุ่นทุติยภูมิที่ชัดเจนมากขึ้น การออกแบบ Low emission zone ที่ปีนี้รัฐบาลก็ยังไม่มีมาตรการเหล่านี้ออกมาเลย มีเพียงกทม.เท่านั้นที่ออกมาตรการนี้มาใช้ ซึ่งไม่มีทางเพียงพอต่อการจัดการมลพิษทางอากาศที่ไม่มีเส้นแบ่งเขตจังหวัด

อีกทั้งยังไม่มีการกำหนดมาตรฐานการระบายของภาคอุตสาหกรรมเฉพาะ ในพื้นทีที่มีความหนาแน่นของโรงงานและค่ามลพิษทางอากาศสูงในทุก ๆ ปี บวกกับที่ผ่านมาการจัดทำผังเมือง ก็ไม่เคยมีการพูดถึงแผนที่ภูมิอากาศหรือ Airshed เลย

Airshed คืออะไร ให้นึกแบบนี้ กับน้ำเรามีแผนผังน้ำใช่ไหม ว่าน้ำสายนี้ไหลไปทางไหน ไปลงแม่น้ำสายไหนต่อ Airshed ก็เป็นแบบนั้นแหละ แต่เปลี่ยนจากน้ำเป็นอากาศ การรวมเรื่องนี้เข้าไปในผังเมืองจะช่วยแก้ไขปัญหานี้ระยะยาวได้

ซึ่งสามารถทำได้เลยตามกฎหมายที่มีอยู่แล้ว โดยการปรับการทำผังทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมใหม่ ให้มีแยกเฉพาะสำหรับเรื่องอากาศในธรรมนูญผังเมืองไปเลย เป็นเรื่องที่สามารถดำเนินการได้เลย รวมถึงแนวทางการพัฒนาเมืองเพื่ออากาศสะอาดก็สามารถเพิ่มเข้าไปในผังเมืองได้เช่นกัน ซึ่งในส่วนนี้อยู่ในพ.ร.บ.อากาศสะอาดที่ตอนนี้กรรมาธิการชั้นสว.ยังพิจารณากันอยู่

การจัดการปัญหามลพิษทางอากาศต้องทำทั้งระบบ ต้องเข้าใจกรอบเวลา และลักษณะปัญหาอย่างชัดเจน เพื่อจัดสรรงบประมาณพร้อมออกมาตรการบังคับและสนับสนุนต่าง ๆ ได้ทันท่วงที ทั้งในส่วนของแหล่งกำเนิดฝุ่นที่มาจากการเผา และไม่ได้มาจากการเผา