โอกาสธุรกิจ virtual bank ในไทย กับเคสที่น่าสนใจในต่างประเทศ

ในอนาคตอันใกล้นี้ประเทศไทยจะมีการให้บริการธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา หรือ Virtual Bank อย่างเป็นทางการ ธนาคารแห่งประเทศไทยเตรียมเปิดรับสมัครผู้ประกอบการที่สนใจภายในไตรมาส 4 ปี 2566 และประกาศรายชื่อผู้เล่น 3 ราย ที่มีศักยภาพภายในสิ้นปี 2567 ซึ่งเป็นไปตามนโยบายภายใต้ภูมิทัศน์ใหม่ภาคการเงินไทยเพื่อเศรษฐกิจดิจิทัลและการเติบโตอย่างยั่งยืน 

การเกิดธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาในไทยย่อมถูกคาดหวังว่าจะเกิดการพัฒนารูปแบบการให้บริการและผลิตภัณฑ์ทางการเงินใหม่ที่น่าจะตอบโจทย์ความต้องการของผู้บริโภคในตลาด โดยเฉพาะกลุ่มรายย่อยที่ไม่สามารถเข้าถึงบริการทางการเงิน (Unbanked) และกลุ่มที่ไม่เคยใช้บริการทางการเงินจากสถาบันการเงินในระบบ (Underbanked) รวมถึงกลุ่มผู้ประกอบการ SMEs ไปจนถึงกลุ่มผู้ประกอบการระดับไมโคร (Micro enterprises)

นโยบายการจัดตั้งธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาในไทย ก็ได้มีกลุ่มผู้เล่นรายใหม่ๆ ให้ความสนใจเป็นอย่างมาก อาทิ กลุ่มโทรคมนาคมและการสื่อสาร กลุ่มเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร กลุ่มผู้ให้บริการเทคโนโลยีด้านการเงิน เป็นต้น

อย่างไรก็ดี ผู้เล่นใหม่คงต้องพิจารณาเงื่อนไขและปัจจัยแวดล้อมหลายๆ ด้านก่อนยื่นขอใบอนุญาต เพราะการดำเนินธุรกิจธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาในไทยไม่ใช่เรื่องง่าย จะต้องเผชิญกับความท้าทายอีกมาก ทั้งด้านการหารายได้ การบริหารต้นทุนดำเนินการ ความเสี่ยงจากการผิดชำระหนี้ และที่สำคัญคือการแข่งขันกับผู้เล่นอย่างธนาคารพาณิชย์ดั้งเดิมในตลาด ซึ่งได้ทำการพัฒนา Mobile banking ที่ตอบโจทย์การทำธุรกรรมของผู้บริโภคไปมากแล้ว

อ่านข่าวอื่นๆ เพิ่มเติม

• SCBX จับมือ KakaoBank จัดตั้ง Consortium พร้อมเข้าชิงใบอนุญาต Virtual Bank
• ธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา (Virtual Banking) โอกาสหรือความเสี่ยงสำหรับนักลงทุน
• Virtual Bank ธนาคารไร้สาขา อนาคตของธุรกิจการเงินที่จะย้ายมาอยู่บนมือถือ

ขณะที่ผู้บริโภคไทยส่วนใหญ่ คุ้นชินกับการใช้แอปพลิเคชั่น Mobile banking ของธนาคารพาณิชย์ดั้งเดิม จึงเป็นไปได้ว่าแพลตฟอร์มของธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาหรือ Virtual Banking อาจไม่ได้สร้างความแตกต่างให้ผู้บริโภคในมุมของการทำธุรกรรมหลัก แต่จะเป็นแพลตฟอร์มทางเลือกให้ผู้บริโภคในการใช้บริการทางการเงิน หากมีแรงจูงใจในการใช้งานที่มากพอ

จากกรณีศึกษาในต่างประเทศ จะสังเกตได้ว่า ผู้ให้บริการธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาที่ประสบความสำเร็จในต่างประเทศล้วนมีที่มาที่ไปที่แตกต่างกัน วัตถุประสงค์การออกใบอนุญาตของทางการในแต่ละประเทศต่างกัน 

ทั้งนี้ ผู้เล่นมักมีฐานลูกค้าจากแพลตฟอร์มออนไลน์เดิมเป็นจำนวนมาก ยกตัวอย่างเช่น WeBank จากจีน และ Kakao Bank จากเกาหลีใต้ที่มีฐานลูกค้าเดิมมาจากแพลตฟอร์มโซเชียลเน็ตเวิร์คอย่าง WeChat/ QQ และ Kakao talk ซึ่งมีการใช้งานกันอย่างแพร่หลายในหมู่ผู้บริโภคการต่อยอดการให้บริการมาสู่ธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาจึงมุ่งเป้าไปที่การให้บริการลูกค้ารายย่อย

ขณะที่ MYbank ของจีนมีฐานลูกค้าเดิมมาจากแพลตฟอร์ม e-Commerce อย่าง Alibaba ที่มีผู้ประกอบการค้าปลีกรายย่อยเป็นจำนวนมาก ทำให้เกิดการต่อยอดการให้บริการไปยังกลุ่มผู้ประกอบการธุรกิจรายย่อยเป็นหลัก

การดำเนินธุรกิจธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาภายใต้วัตถุประสงค์การออกใบอนุญาตของทางการในแต่ละประเทศแตกต่างกัน กลุ่มลูกค้าเป้าหมายที่แตกต่างกัน เช่น จีนต้องการให้ธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา มาช่วยให้เกิดการเข้าถึงบริการทางการเงิน (Financial inclusion) ในจีนเพิ่มขึ้น เนื่องจากยังมีประชากรจีนบางส่วนในเขตชนบท รวมถึงยังมีกลุ่มผู้ประกอบการระดับรายย่อยมากๆ ยังไม่สามารถเข้าถึงบริการทางการเงินจากสถาบันการเงินดั้งเดิมในระบบได้ ดังนั้น WeBank และ MYbank จึงมุ่งตอบโจทย์แก่กลุ่มลูกค้ารายย่อย Unbanked และ Underbanked และกลุ่มผู้ประกอบการระดับไมโครเป็นหลัก

ปัจจุบัน การประกอบธุรกิจธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาอาจยังต้องแบกรับต้นทุนในการดำเนินงานอยู่มาก สะท้อนจากอัตราส่วนค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานต่อรายได้รวม เนื่องจากต้นทุนด้านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ทั้งที่เป็นฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์ รวมถึงค่าแรงงานที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน

เช่นกรณีของ Kakao bank ที่มีต้นทุนค่าแรงงาน สูงกว่าค่าแรงเฉลี่ยของแรงงานเกาหลีใต้ราว 3.5 เท่า นอกจากนี้ ก็ยังมีต้นทุนสำหรับค่าการตลาดและคอมมิชชั่นต่างๆ เพื่อให้ลูกค้าตัดสินใจหันมาใช้บริการหรือดึงดูดให้เกิดการใช้บริการธนาคารพาณิชย์ไร้สาขามากขึ้น

ความสามารถในการทำกำไรของธนาคารพาณิชย์ไร้สาขายังเป็นเรื่องท้าทายและน่าจับตามองต่อไปอีกระยะ เพราะธนาคารพาณิชย์ไร้สาขายังต้องแบกรับต้นทุนในการดำเนินงานสูง

แม้ว่าการเกิดธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา Virtual Banking เป็นโอกาสทางธุรกิจที่เปิดกว้างให้กลุ่มผู้เล่นรายใหม่ให้สามารถเข้ามาแข่งขันในธุรกิจธนาคารได้ โมเดลในการประกอบธุรกิจธนาคารพาณิชย์ไร้สาขาในไทยยังต้องรอการพิสูจน์อีกระยะเวลาหนึ่ง ภายใต้นโยบายการออกใบอนุญาตและการกำกับดูแลจากส่วนกลาง ตลอดจนพฤติกรรมของผู้บริโภคไทยว่ามีความสนใจกันมากน้อยเท่ากับการลงทุนหรือไม่