"ขยะภัยพิบัติ" วิธีจัดการขยะน้ำท่วมหาดใหญ่ กองมหึมาเกือบ 1 หมื่นตัน

รู้หรือไม่ว่า “ขยะภัยพิบัติ (Disaster Debris)” ที่เกิดขึ้นหลังน้ำท่วมแต่ละครั้ง สามารถมีปริมาณเพิ่มขึ้นถึง 5-10 เท่า ของขยะมูลฝอยปกติในพื้นที่นั้น ๆ เพราะมันรวมมวลขยะหลากหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นขยะชิ้นใหญ่ ขยะอันตราย หรือซากสัตว์ ตัวเลขล่าสุดในสงขลาที่ประสบมหาอุทกภัยคาดการณ์ว่าอาจจะมากเกิน 30,000 ตัน  หากไม่รีบจัดการ ขยะเหล่านี้จะส่งกลิ่นเหม็นคละคลุ้ง กลายเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค และเมื่อโคลนแห้งก็จะกลายเป็นแหล่งผลิตฝุ่น ไม่ต่างอะไรกับเจอภัยพิบัติซ้ำอีก เพียงแต่เราไม่ได้ต่อสู้กับน้ำ แต่กำลังต่อสู้กับ ขยะพลาสติกและสิ่งปฏิกูล ซากความเสียหายที่รอวันทำลายสิ่งแวดล้อม

จัดการขยะน้ำท่วมหาดใหญ่ "ไม่ต้องคัดแยก" ปลดล็อกภาระ

กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) ชี้ให้เห็นว่า วันนี้จังหวัดสงขลาได้ถอดบทเรียนจากพื้นที่ประสบภัยที่ผ่านมา และใช้หลักการในการจัดการขยะน้ำท่วมหาดใหญ่ โดยมีมาตรการ "ไม่ต้องคัดแยก" ช่วยลดภาระทางใจ “ประชาชนกำลังเริ่มต้นชีวิตใหม่ท่ามกลางความยุ่งยาก ดังนั้น ก็ไม่ต้องให้ประชาชนคัดแยกขยะเอง เจ้าหน้าที่จะคัดแยกให้” เพื่อจัดการให้เร็วที่สุด

ขยะน้ำท่วมหาดใหญ่ มหาศาล

การติดตามการฟื้นฟูและจัดเก็บขยะหลังน้ำท่วม จ.สงขลา วันที่ 1 ธันวาคม 2568 รวบรวมขยะได้ทั้งหมด 8,001 ตัน แยกเป็น

• เทศบาลนครสงขลา รวบรวมขยะได้ 1,684 ตัน
• จุดพักขยะเทศบาลนครหาดใหญ่ (สะพานดำ) รวบรวมขยะได้ 4,650 ตัน
• โรงไฟฟ้า TPI (ขยะ ทน.หาดใหญ่) รวบรวมขยะได้ 527 ตัน
• เทศบาลเมืองบ้านพรุ รวบรวมขยะได้ 1,299 ตัน
• เทศบาลเมืองสะเดา รวบรวมขยะได้ 368 ตัน

องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อบจ.สงขลา) จะเป็นหน่วยงานหลักในการจัดเก็บขยะออกจากพื้นที่ให้เร็วที่สุด มีการกำหนดจุดรับขยะชั่วคราวไว้ 3 แห่ง อย่าง สะพานดำ และ ชุมชนบ้านหัก รวมไปถึงสถานที่ทิ้งชั่วคราวใหม่ใกล้กับไซส์ขยะเดิมของหาดใหญ่ ซึ่งที่จุดเหล่านี้ มีเจ้าหน้าที่คัดแยกให้ โดยขยะพิเศษอย่างซากสัตว์ ก็ต้องติดต่อด่านกักกันสัตว์เพื่อนำไปเผาในเตาเฉพาะ ส่วนขยะอันตราย เช่น เครื่องใช้ไฟฟ้า มีศูนย์ซ่อมฟรีรองรับ

แต่... ความท้าทาย "ขยะหาดใหญ่" ที่แท้จริงคืออะไร?

ถึงแม้ว่ามาตรการนี้ช่วย "ลดภาระ" ทางจิตใจและกายภาพของประชาชนได้จริง แต่ในระยะยาว นี่อาจเป็นการแก้ปัญหาที่ปลายทาง เพราะที่ผ่านมาจ.สงขลามีปัญหา "วิกฤตขยะล้นเมือง" อยู่ก่อนแล้ว โดยเฉพาะที่เทศบาลนครหาดใหญ่ บ่อฝังกลบหลายแห่งเต็มหรือล้นบ่อไปแล้ว ขณะที่ บางแห่งก็ปิดไปแล้วเพราะส่งผลกระทบต่อคนในพื้นที่

ต้องยอมรับว่าปริมาณขยะภัยพิบัติขนาดนี้ ทำให้เจ้าหน้าที่ต้องทำงานหนักขึ้นภายใต้งบประมาณและพื้นที่จำกัด ซึ่งอาจส่งผลให้การจัดการขยะไม่เป็นไปตามมาตรฐานในระยะยาว

ขยะน้ำท่วมกองนี้ สัญญาณชัดของ "โลกเดือด"

ขยะภัยพิบัติ ไม่ได้เป็นเพียงแค่กองขยะที่ส่งกลิ่นเหม็น แต่คือ “ตัวเร่งปฏิกิริยา” ที่ซ้ำเติมวิกฤตสิ่งแวดล้อม และกำลังจะขยายใหญ่ขึ้น เพราะ ภาวะโลกร้อน กำลังสร้างภัยธรรมชาติให้เกิดถี่ขึ้นและรุนแรงขึ้น

1. เชื้อโรคและฝุ่นพิษ : เมื่อขยะกองโตแห้งลง จะกลายเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค และปล่อยฝุ่นที่กระทบต่อระบบทางเดินหายใจของชาวบ้านที่ต้องกลับมาฟื้นฟูบ้านเรือน
2. มลพิษทางน้ำ : จากการติดตามคุณภาพน้ำในทะเลสาบสงขลา, คลองอู่ตะเภา, และคลองต่าง ๆ หลังน้ำลด ข้อมูลจากกรมควบคุมมลพิษ พบว่า ค่าออกซิเจนละลายน้ำ (DO) อยู่ในเกณฑ์ไม่ดีถึงพอใช้ (0.0 – 4.2 มิลลิกรัม/ลิตร) บ่งชี้ถึงการปนเปื้อนสารอินทรีย์หรือน้ำท่วมขังทำให้ออกซิเจนในน้ำลดลง ซึ่งสาเหตุหลักส่วนหนึ่งมาจากการชะล้างสิ่งปฏิกูลและขยะที่ถูกพัดพาลงสู่แหล่งน้ำ
3. หายนะสู่ทะเล : สงขลาเป็นจังหวัดติดทะเล การที่ขยะจำนวนมหาศาลไม่ได้ถูกจัดการอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ทำให้มีโอกาสสูงมากที่พลาสติกและสิ่งปฏิกูลจะ หลุดรอดสู่ทะเล กลายเป็นขยะทะเลที่ทำลายระบบนิเวศในวงกว้าง

สิ่งที่ควร "ลงมือทำ" ทันที

ปัญหาขยะภัยพิบัตินี้ต้องการการแก้ไขที่ยั่งยืนผ่านความร่วมมือเชิงรุกของทุกคน ไม่ใช่แค่รอหน่วยงานรัฐหรือใครคนใดคนหนึ่ง

ประชาชน

1. คัดแยก "ทันที" ในที่พักชั่วคราว : แม้เจ้าหน้าที่จะแยกให้ แต่การแยก ขยะอันตราย, ซากสัตว์, และขยะชิ้นใหญ่ ออกจากกันทันที จะช่วยลดภาระปลายทางและป้องกันการปนเปื้อนที่จุดพักขยะชั่วคราวได้มาก
2. คิดก่อนซื้อเสมอ : ใช้หลักการ Circular Thinking ในชีวิตประจำวัน ลดการใช้ผลิตภัณฑ์ที่ใช้ครั้งเดียวทิ้ง (Single-Use Items) เพื่อลดจำนวนขยะที่จะกลายเป็น "ขยะภัยพิบัติ" ในอนาคต

ภาครัฐ/ส่วนท้องถิ่น

1. วางแผนเชิงรับ : ทำการสำรวจและเตรียมพร้อมพื้นที่ พร้อมทั้งเทคโนโลยีเฉพาะทางในการจัดการ "ขยะภัยพิบัติ" โดยเร็วที่สุด เช่น โรงงานบำบัดซาก หรือการนำขยะไปแปลงเป็นพลังงาน (Recovery) ไม่ใช่แค่ฝังกลบ
2. ลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน : เร่งปรับปรุงซ่อมแซมและยกระดับระบบบำบัดน้ำเสียที่ได้รับผลกระทบ ให้สามารถรับมือกับอุทกภัยในอนาคตได้ เพื่อป้องกันการปนเปื้อนซ้ำ

คำถามสุดท้ายไม่ได้อยู่ที่ว่า "จะจัดการขยะกองนี้อย่างไรเท่านั้น" แต่คือ เราจะทำอย่างไรให้ขยะกองมหึมานี้ ไม่กลับมาซ้ำเติมวิกฤตสิ่งแวดล้อม และเราจะหยุดวงจรนี้ไม่ให้เกิดซ้ำในอนาคตได้อย่างไร? นี่คือการต่อสู้กับความเสียหายที่เกิดจาก "โลกเดือด" ที่ต้องการทางออกที่ยั่งยืนกว่าแค่การเก็บกวาด