40 ปี “ฮุน เซน” ครองอำนาจ ถอดเส้นทางลูกชาวนาสู่นายกฯ กัมพูชา

สมเด็จฮุน เซน ไม่ได้เกิดมาในวัง หรือบนกองเงินกองทอง แต่เขาเดินฝ่าฟันผ่านสงคราม เลือด และการเมืองของกัมพูชา จนสร้างตัวเองขึ้นเป็น “ผู้นำที่อยู่ยงคงกระพัน” แห่งยุค เขาคือชายที่ถูกวิจารณ์ว่าเป็นเผด็จการ แต่ขณะเดียวกันก็ได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ยุติสงครามกลางเมืองที่ยืดเยื้อยาวนานของประเทศ และนี่คือเรื่องราวของนายกรัฐมนตรีตลอดกาลของกัมพูชา

เกิดในคืนเดือนเพ็ญ ความเชื่อว่ามีบุญบารมีมาก 

ฮุน เซนเกิดในครอบครัวชาวนาจังหวัดกำปงจาม ประเทศกัมพูชา ต้องจากบ้านมาตั้งแต่อายุ 13 ปีและอาศัยอยู่ที่วัดเพื่อศึกษาหนังสือด้วยความยากลำบาก เมื่ออายุ 18 ปี (ปี 2513) เข้าร่วมกับกองกำลังคอมมิวนิสต์เขมรแดงตามคำเรียกร้องของเจ้านโรดม สีหนุ เพื่อต่อสู้โค่นล้มรัฐบาลลอน นอลที่สหรัฐหนุนหลัง ส่งผลให้กลุ่มเขมรแดงยึดอำนาจปกครองประเทศช่วงปี 2518 -2521

ในปี 2520 ฮุน เซนแปรพักตร์หนีการกวาดล้างภายในเขมรแดงไปพึ่งเวียดนาม และเมื่อต้นปี 2522 กองทัพเวียดนามโค่นล้มเขมรแดงและจัดตั้งรัฐบาลใหม่ในกัมพูชา เขาได้กลับเข้าประเทศและได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศเมื่ออายุเพียง 26 ปี จากนั้นเป็นรองนายกรัฐมนตรี และขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในปี 2528 ขณะอายุเพียง 33 ปี นับเป็นนายกฯ ที่อายุน้อยที่สุดของกัมพูชาในขณะนั้น

ตำนานแพ้เลือกตั้ง แต่ไม่ยอมรับผล 

สงครามกลางเมืองยังดำเนินในชนบทระหว่างรัฐบาลฮุน เซนกับกลุ่มเขมรแดงและฝ่ายกษัตริย์นิยมที่หลงเหลือ ช่วงเปลี่ยนผ่านสู่สันติภาพ ฮุน เซนมีส่วนร่วมในการเจรจาจนเกิดการเลือกตั้งโดยสหประชาชาติในปี 2536 ซึ่งพรรคฝ่ายเจ้ารณฤทธิ์ (ฟุนซินเปก) ชนะคะแนนเสียงมากที่สุด ฮุน เซนปฏิเสธผลเลือกตั้งนี้ในตอนแรก แต่ภายหลังตกลงตั้งรัฐบาลผสม โดยรับตำแหน่ง “นายกรัฐมนตรีคนที่สอง” ร่วมกับเจ้ารณฤทธิ์ซึ่งเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่หนึ่ง อย่างไรก็ดี ความขัดแย้งระหว่างทั้งสองทวีความรุนแรงจนเกิดเหตุการณ์รัฐประหารปี 2540 ซึ่งฮุน เซนยึดอำนาจและขับไล่เจ้ารณฤทธิ์ออกจากตำแหน่ง กลายเป็นผู้นำรัฐบาลเพียงผู้เดียวตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

ตำนานชนะเลือกตั้ง แต่ลาออก ยกตำแหน่งให้ลูกชาย

ภายใต้การนำของสมเด็จฮุน เซน พรรคประชาชนกัมพูชา (Cambodian People's Party - CPP) ได้ครองชัยชนะในการเลือกตั้งระดับชาติทุกสมัยนับตั้งแต่ปี 2541 เป็นต้นมา จนกลายเป็นพรรคการเมืองที่ทรงอำนาจที่สุดในประวัติศาสตร์ร่วมสมัยของกัมพูชา การครองตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของฮุน เซนต่อเนื่องยาวนานถึง 38 ปี ทำให้เขากลายเป็นหนึ่งในผู้นำที่อยู่ในอำนาจยาวนานที่สุดของโลก โดยเปรียบได้กับผู้นำยุคหลังสงครามเย็นที่สามารถประคองอำนาจผ่านวิกฤตทั้งภายในและภายนอกประเทศอย่างชาญฉลาด

ในปี 2023 เมื่ออายุครบ 71 ปี หลังชนะการเลือกตั้งอีกครั้ง ฮุน เซนได้ประกาศวางมือจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีอย่างเป็นทางการ โดยถ่ายโอนอำนาจให้แก่ “ฮุน มาเนต” บุตรชายคนโต ซึ่งเป็นนายทหารที่จบการศึกษาจากเวสต์พอยต์ สหรัฐอเมริกา และมีบทบาทมากขึ้นในเวทีการเมืองช่วงหลัง ฮุน เซนให้เหตุผลว่า การส่งต่ออำนาจอย่างสันติเป็นส่วนหนึ่งของการเตรียมประเทศสู่ยุคใหม่ โดยยังคงดำรงตำแหน่งประธานพรรคและมีบทบาทอยู่เบื้องหลังการบริหารประเทศต่อไป

4 ทศวรรษ มีผลงานมากมาย 

ฮุน เซนมีบทบาทสำคัญในการนำพากัมพูชาฝ่าวิกฤตสงครามกลางเมืองที่ยืดเยื้อยาวนาน โดยเป็นหนึ่งในผู้ลงนามข้อตกลงสันติภาพกรุงปารีส ปี 1991 ซึ่งเป็นจุดเปลี่ยนสู่ประชาธิปไตยและความปรองดองในชาติ ต่อมาในปี 1998 หลังการสิ้นชีวิตของพอล พต เขมรแดงที่เหลือได้วางอาวุธหรือเข้าร่วมกับรัฐบาล นับเป็นการยุติสงครามอย่างเป็นทางการ ฮุน เซนได้รับเครดิตว่าเป็นผู้คืนสันติภาพและสร้างเสถียรภาพทางการเมืองในระยะยาว พร้อมกับผลักดันนโยบายเศรษฐกิจที่ทำให้กัมพูชามีอัตราการเติบโตเฉลี่ยกว่า 7% ต่อปี ลดความยากจนได้อย่างมีนัยสำคัญ และยกระดับคุณภาพชีวิตประชาชน โดยเฉพาะด้านการศึกษาและสาธารณสุข

ในด้านโครงสร้างพื้นฐานและการต่างประเทศ ฮุน เซนผลักดันโครงการขนาดใหญ่ทั่วประเทศ เช่น ทางด่วนพนมเปญ–สีหนุวิลล์ และเขตเศรษฐกิจพิเศษที่ได้รับการสนับสนุนจากจีนภายใต้โครงการ “หนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง” ขณะเดียวกัน กัมพูชาได้เข้าเป็นสมาชิกอาเซียนอย่างเป็นทางการในปี 1999 และดำเนินนโยบายต่างประเทศที่สมดุลกับประเทศมหาอำนาจ ฮุน เซนจึงไม่เพียงแต่เป็นผู้นำด้านความมั่นคงภายใน แต่ยังเป็นผู้ขับเคลื่อนกัมพูชาให้กลับคืนสู่เวทีโลกในฐานะรัฐเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

แม้จะถูกวิพากษ์วิจารณ์เรื่องการควบคุมฝ่ายค้าน การจำกัดเสรีภาพสื่อ และการรวมศูนย์อำนาจ แต่หลายฝ่าย รวมถึงองค์กรระหว่างประเทศและนักวิชาการในภูมิภาค ก็ยอมรับว่าฮุน เซนมีบทบาทสำคัญในการสร้างเสถียรภาพทางการเมืองภายในประเทศ หลังจากที่กัมพูชาต้องเผชิญกับสงครามกลางเมือง ความขัดแย้งอุดมการณ์ และการล่มสลายของโครงสร้างรัฐในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1970–1980

ที่มา : Xinhua, เนชั่นสุดสัปดาห์

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

• เปิดขุมข่ายผลประโยชน์ "กาสิโนแสนล้าน" ชายแดนไทย-กัมพูชา 
• "อุ๊งอิ๊ง" นำพรรคเพื่อไทยพบพรรคประชาชนกัมพูชา พัฒนาความร่วมมือสองประเทศ 
• ‘ข้าว’ กัมพูชาคู่แข่งไทยในตลาดโลก ปี’67 ไทย 9.95 ล้านตัน