กองทุนอากาศสะอาดวิกฤต! สิทธิหายใจคนไทยแขวนบนเส้นด้าย?

ร.ต.อ.วัฒนรักษ์ อำนรรฆสรเดช รองประธานคณะกรรมาธิการอากาศสะอาดฯ กล่าวว่า ร่างพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. … กำลังเข้าสู่ช่วงวิกฤต เมื่อมีข้อเสนอในชั้นกรรมาธิการวิสามัญฯ ให้ตัดหมวด 6 “กองทุนอากาศสะอาด” ออกไป ทั้ง ๆ ที่กองทุนนี้ถือเป็นกลไกทางการเงินสำคัญที่จะทำให้หลักสิทธิในการหายใจอากาศสะอาด ซึ่งเป็นสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน เกิดขึ้นจริงในชีวิตของประชาชนไทยทุกคน อาจทำให้สุขภาพของประชาชนตกอยู่ในเส้นด้าย ประชาชนไทยต้องเผชิญกับวิกฤตฝุ่น PM2.5 อย่างต่อเนื่อง ทั้งในกรุงเทพฯ ปริมณฑล และภาคเหนือที่ระดับฝุ่นเกินมาตรฐานบ่อยครั้ง ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพอย่างร้ายแรงและมีผลให้มีผู้ป่วยสะสมหลายล้านคน ร่างกฎหมายฉบับนี้เสนอสิทธิของประชาชนในการหายใจอากาศที่สะอาด สิทธิที่จะได้รู้ข้อมูล และมีส่วนร่วมออกแบบการจัดการมลพิษ หากไม่มีกองทุนอากาศสะอาดเป็นตัวกลาง ก็อาจทำให้ประชาชนยังคงได้รับผลกระทบจากฝุ่นพิษและสารปนเปื้อนอย่างไม่เป็นธรรมและต่อเนื่อง 

ร.ต.อ.วัฒนรักษ์ฯ กล่าวอีกว่า วิกฤตสิ่งแวดล้อมที่ต้องแก้ต้นทาง กฎหมายฉบับนี้ไม่ได้เน้นเฉพาะการแก้ปัญหาหลังการเกิดฝุ่น แต่ขยายกรอบการจัดการถึงต้นทางของมลพิษ อุตสาหกรรม ยานพาหนะ การเผาในที่โล่ง มลพิษข้ามพรมแดน และมีการกำหนดมาตรการทางเศรษฐศาสตร์ เช่น ภาษี ค่าธรรมเนียมให้ผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle) สิ่งนี้จะช่วยลดมลพิษอย่างยั่งยืน หากกองทุนอากาศสะอาดถูกนำมาใช้เป็นกลไกสนับสนุนทางการเงินในการดำเนินงานและวิจัยสิ่งแวดล้อม การเมืองและความขัดแย้งในกรรมาธิการและสายตาประชาชน แม้ในเวทีรับฟังความคิดเห็นเมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2568 จะมีผู้เข้าร่วมกว่า 2,600 คนและกว่า 93% เห็นด้วยว่าควรมีกองทุนอากาศสะอาดในกฎหมาย แต่ในกรรมาธิการฝั่งอดีตคณะรัฐมนตรีกลับขอสงวนคำแปรญัตติเพื่อตัดหมวดกองทุนฯ ออก โดยยังไม่มีการอธิบายเหตุผลเชิงวิชาการที่ชัดเจน ผู้เชี่ยวชาญเตือนว่าการเคลื่อนนี้อาจเป็นการลิดรอนเขี้ยวเล็บของกฎหมาย ขณะเดียวกันก็ตั้งคำถามถึงเจตจำนงทางการเมืองของอดีตรัฐบาลและอดีตนายกรัฐมนตรีในการรักษาคำมั่นแก้วิกฤตมลพิษที่สังคมตั้งความหวังไว้   

ร.ต.อ.วัฒนรักษ์ กล่าวทิ้งท้ายว่า ต้นทุนเปลี่ยนผ่าน และโอกาสสูญหาย ผู้ประกอบการจะเผชิญกับต้นทุนใหม่ ทั้งในการปรับเครื่องจักร ปรับกระบวนการผลิต และลงทุนในเทคโนโลยีสะอาด แต่กองทุนอากาศสะอาดสามารถช่วยบรรเทาภาระเหล่านี้ได้ด้วยการสนับสนุนทางการเงิน ตลอดจนค่าชดเชยผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม    หากกองทุนถูกตัดออก รัฐบาลปัจจุบันอาจต้องแบกรับต้นทุนสาธารณสุขที่สูงขึ้น และการลงทุนในสิ่งแวดล้อมอาจลดลงเพราะขาดแรงจูงใจและกลไกทางการเงินที่ชัดเจน “ถ้าไม่มี กองทุนอากาศสะอาด กฎหมายจะเหลือเพียงชื่อ แต่ไร้ฟัน ไม่มีเขี้ยว และคนไทยยังคงต้องสูดอากาศพิษโดยไร้ทางเลือก”